گفتمان «ایرانگرایی مدرن و سازنده» چیست؟ - شاهین نژاد

ایرانگرایی به مثابه یک جنبش گسترده و ریشه دار اجتماعی و فرهنگی می تواند دستاوردهای بزرگ سیاسی با خود همراه داشته باشد و با ایجاد موجی نیرومند و فراگیر، منشا تغییرات بنیادین در همه شئون جامعه شود.

در پی پیش کشیده شدن «ایرانگرایی» به عنوان گفتمان کارآمد و نیرومندی که می تواند عامل همگامی و همسویی نیروهای اجتماعی و سیاسی گردد و بخش بزرگی از ملت را از سیاست گریزی و بی تفاوتی بیرون آوَرَد، نیاز به پرداختن به برخی ویژگیهای این گفتمان احساس می شد که روشنگر این نکته باشد که چگونه یک جنبش فرهنگی و اجتماعی می تواند پیامدهای بزرگ سیاسی و اقتصادی به همراه داشته باشد. از اینرو، در حد بضاعت و دریافت خود از این مقوله و جوانب آن، کوشش در شکافتن گفتمان ایرانگرایی کرده ام. امید است با مشارکت اندیشمندان و کارشناسان ایران دوست و بی غرض و مرض، این بحث از زوایای گوناگون مورد کنکاش قرار گیرد و پس از رسیدن به پختگی و بلوغ شایسته، به عنوان راهکاری کارآمد برای نجات کشور از تباهی اجتماعی، عقب ماندگی اقتصادی، استبداد سیاسی و فقر فرهنگی مورد بهره قرار گیرد. روشن است که هیچ فردی از جمله نگارنده این سطور، سازنده و پردازنده این گفتمان نمی باشد و به جهت اصیل بودن فرایافت ایرانگرایی، هیچکس نمی تواند مدعی پدر خواندگی آن شود. این پیشنهادی است که برای بررسی و ارزیابی به علاقه مندان سرنوشت کشور ارائه شده است و نگارنده این نوشتار و همفکران او به هیچ روی ادعا ندارند که همه پاسخها را در دست خویش دارند. به گفته بزرگمهر خردمند: " همه چیز را همگان دانند و همگان از مادر زاده نشده اند".

ترکیب «ایرانگرایی مدرن و سازنده» دربرگیرنده سه واژه «ایرانگرایی»، «مدرن» و «سازنده» است. در اینجا کوشش می شود تا به عنصر نه چندان ناآشنای ایرانگرایی و دو صفت «مدرن» و «سازنده» که پسوند آن شده اند، پرداخته شود.

خرد: خرد که از ناب ترین و غنی ترین مفاهیم موجود در اندیشه ایرانی بوده است در متون، به معنی "عقل زیر چتر اخلاق" آمده است. خردگرایی، خرد ورزی و خرد مداری به معنای پذیرفتن آن که در نگاهمان به اجتماع و سیاست، باورهای ایدئولوژیک (هم مادی و هم متافیزیکی) نقشی نداشته باشند، زندگی اجتماعی در بیرون از حیطه مقدسات و محرمات در جریان باشد، از سنت مرید و مرادی پرهیز شود و بدینسان حوزه عمومی زیر تاثیر گرایشهای ایمانی نباشد. آیا این با پدیده های مدرن و وارداتی سکولاریسم و یا لائیسیته تفاوت چشمگیری دارد؟ اگر با هموطنمان از خرد ستایی فردوسی، بزرگمهر، زرتشت و زکریای رازی و راوندی بگوییم، بخت جا افتادن این مفهوم ایرانی و ریشه دار بیش از پدیده غربی، نا آشنا و مبهم سکولاریسم نمی باشد؟
داد: داد که در واژه به معنی هنجار و قانون بود، به مرور به دو بار معنایی عدل (هر چیزی و هر کسی را در جای خود نهادن) و عدالت (هر حقی را بجا آوردن و ادا نمودن) رسید. دادگری جزو شرایط پایه ای فرمانروایی بوده و شهریار بیدادگر، از فره ایزدی بی بهره بوده است. «داد» ایرانی که در کنار خرد، بزرگترین فضیلت انسانی و شهریاری بوده است آیا همان نسخه ایرانی عدالت اجتماعی نیست؟ چرا هنگامی که داد از ارزشهای بنیادین ایرانی است و ریشه هزاران ساله در فرهنگ سرزمینمان دارد باید توجه مردم را به عدالت اجتماعی به عنوان دستاورد انقلاب فرانسه، جلب نماییم؟ عملکرد جمهوری اسلامی در گماردن افراد در جایگاه نامناسب (خلاف عدل) و اعمال تبعیض آشکار و سیستماتیک در میان افراد جامعه (خلاف عدالت)، عین «بیداد» و ضد ارزشی بزرگ در اندیشه ایرانی است.
آباد سازی گیتی: فرمانروای مطلوب و آرمانی در نزد نیاکان ما، پیوسته در راستای رفاه مردم و افزایش ثروت ملی گام بر می داشت. این ارزش ناب ایرانی در درازای هزاره پیشین، به دلیل یورش پیاپی بیگانگان و همچنین رواج فرهنگ صوفیانه، قضا و قدری و دنیا گریزی، کمرنگ شده است و یکی از دلایل عقب ماندگی تاریخی ما بوده است. ملل بزرگ برای بزرگی کردن در عصر نوین، ساختن کشورشان و افزایش تراز رفاهی خود را در دستور کار قرار داده اند. مگر «آباد سازی گیتی» که ارزشی برجسته ولی بومی است همان «توسعه اقتصادی و فرهنگی» که فرآیندی متعلق به مدرنیته در غرب می باشد، نیست؟ با دمیدن امید در دل و روح ملت که نشات گرفته از ایرانگرایی پیشرو و سازنده بر پایه بنمایه های بومی و ریشه دار آن باشد، از دل خرابیها و بطن شکستها، می توان همدلی و همگامی را در میان ملت برای ساختن آبرومندانه زندگی خویش و نسلهای آینده زنده نمود.

ایرانگرایی مدرن و سازنده در خود عنصر «جدایی دین از حکومت، آموزش و پرورش، قانون گذاری» را دارد چون نگاهش به ایرانیان، نگاه شهروندی مبتنی بر شناسایی «ملت ایران» و نه «امت اسلام» و یا «شیعیان مرتضی علی» است. بنابر تعریف، خواهان پاسداری از منافع ملی است. پس در این وانفسای فاجعه اقتصادی در درونمرز و انزوای ایران در برونمرز، وجود جمهوری اسلامی به عنوان علت این سیه روزی ها را به چالش می کشد. بر خلاف دموکراسی، جنس وارداتی بشمار نمی آید. بنابراین پشتیبانان همیشگی پایگاه سنت در ایران، ایستادگی و حساسیت کمتری به آن نشان می دهند و چه بسا با آن همراه شوند. در شرایطی که برخی قدرتهای بیگانه و همسایگان نامهربان کشورمان، یکپارچگی سرزمینی و همبستگی ملی ما را آماج حملات خود قرار داده اند، ایرانگرایی نه تنها هماورد نیرومندی برای نظام ولایی است بلکه پادزهری کارآمد و پرتوان برای تحریکات و سمپاشی های قوم گرایانه و تجزیه طلبانه می باشد.

1)

http://www.iranpressnews.com/source/155056.htm

http://iranian.com/posts/view/post/19727

http://www.iranpressnews.com/source/160756.htm

http://melliun.org/iran/32949