آدرس پست الکترونيک [email protected]









چهارشنبه، 5 شهریور ماه 1393 = 27-08 2014

رکود غیر تورمی و چاره آن - شاهین فاطمی

اگر دولت روحانی هنوز نتوانسته است مرهمی برای شفای اقتصاد بیمار کشور بیابد، دستکم معنی “رکود تورمی” و عوارض آن را برای نخستین بار نقل مجالس ایرانی ها کرده است. هرکجا نگاه می کنیم بحث این مطلب و انواع و اقسام نسخه های گوناگون برای مقابله با آن در محافل و نشریات ایرانی خودنمایی می کند. متأسفانه در بیشترین این راه حل های وطنی کسی جرأت آن را ندارد که از به اصطلاح “خط قرمزهای” رژیم قدمی فراتر نهد. تاکنون هیچکس در درونمرز جرأت آن را از خود نشان نداده است که بگوید تا زمانی که فساد مالی بر تمامیت اقتصاد کشور حاکم است و تا زمانی که ارکان حکومت، یعنی سپاه و بیت رهبری، بر هردو بخش دولتی و خصوصی اقتصاد کشور پنجه انداخته اند، در به همین پاشنه می چرخد. نفتی می فروشند و بخش عمده درآمد آن را صرف خرید اسلحه و “مصارف شخصی” می کنند و باقی مانده را میان مردم به نام یارانه و صدقه تقسیم می کنند و مسؤلیت همه گناهان هم به گردن رکود تورمی حواله می شود بدون آنکه سخنی از مسببین این فاجعه به میان آید. درست مثل اینکه رکود تورمی هم مثل زلزله و خشکسالی یک آفت آسمانی است و دراین میان حکومت نه نقشی داشته است و نه مسؤلیتی دارد. اما دراین میان خواسته یا ناخواسته، تا حدود زیادی بر اطلاعات اقتصادی خواص و غیر خواص افزوده شده است و امروز می توان گفت که “رکود و تورم” مثل پول، گرانی، و بیکاری برای مردم کوچه و بازار در ایران کلماتی رایج و معمولی شده است.

مشکل رکود اقتصادی در اروپا

بحرانی که در سال دوهزاروهفت آغاز شد ودر آمریکا، آلمان و انگلستان در سال دوهزار و دوازده پایان پذیرفت هنوز در ژاپن و بخشی از اتحادیه اروپا ادامه دارد. آنچه امروز این دو سرزمین با آن دست و پنجه نرم می کنند رکود کم سابقه اقتصادی است. یعنی با آنکه نرخ بهره را تقریباً به صفر رسانده اند و در پاره ای موارد حتی به زیر صفر، خبری از بازگشت رونق اقتصادی نیست.

هفته گذشته در دو گردهمائی اقتصادی، یکی در اروپا با حضور برندگان جایزه نوبل در اقتصاد و دیگری در آمریکا با مشارکت سران بانک های مرکزی کشورهای مهم جهان این مشکل به بحث گذاشته شد. در این دو نشست نکات جالب توجهی مطرح شد. نشست برندگان جایزه نوبل در اقتصاد در شهر لیندو حوالی مونیخ برای مدت پنج روز ادامه داشت. متأسفانه، فرانسه فعلاً اقتصاددان برنده جایزه نوبل ندارد ( موریس اَلۀ یگانه اقتصاددان فرانسوی برنده این جایزه چند سال پیش درگذشت) و از این رو فرانسه در آن گردهمایی حضور رسمی نداشت اما فردریک لومتر خبرنگار اقتصادی لوموند توانست در یک مصاحبه بلند بالا با اقتصاددان آمریکائی، کریستفر سیم، استاد اقتصاد در دانشگاه پرینستون، گزارش سودمندی از آن گردهمائی در لوموند روز شنبه بیست و سوم ماه اوت در اختیار علاقه مندان قرار دهد. فشرده کلام استاد بسیار ساده و دقیق است. در مرحله نخست درباره آسیب شناسی مسئله رکود در اروپا واینکه چرا اتحادیه اروپا نتوانسته است مانند آمریکا و انگلستان خود را از شر این بحران رها کند، پرفسور سیم اشکال کار را ساختاری می داند. وی معتقد است که سیاست اقتصادی دو بازو دارد، یکی سیاست مالی و دیگری سیاست پولی که با هم کارساز می شوند. در آمریکا و انگلستان وزیر دارائی ورئیس بانک مرکزی سیاست های مالی و پولی کشورهایشان را هماهنگ می کنند. همانگونه که مشاهده کردیم بانک مرکزی آمریکا (فدرال رزرو) که مسؤل سیاست پولی است و وزیر دارائی که مسؤل سیاست مالی می باشد، در اتخاذ سیاست و اجرای آن هماهنگ عمل می کنند.

از آنجایی که در اروپا و یا بهتر بگوییم در اتحادیه پولی اروپا یعنی 18 کشوری که ازپول یورو استفاده می کنند، یک وزیر دارائی مشترک وجود ندارد، در عمل هجده پارلمان و دولت هریک بودجه ای منطبق با مقتضیات کشور خود تنظیم و اجرا می کنند. اما سیاست پولی واحد بانک مرکزی اروپا در همه هجده کشور یکسان است. نتیجه این اشکال ساختاری که تا زمان تشکیل یک سیستم فدرال در اروپا، درمان پذیر نیست سیاست پولی مشترک را کاملاً نازا کرده است و از همین رو یکایک کشورهای اروپائی عضو اتحادیه تنها با حربه سیاست مالی باید به مقابله رکود یا تورم بروند چون سیاست پولی ارتباطی با مشکلات خاص یکایک کشورهای عضو ندارد. با در نظر گرفتن این مشکل اساسی، وظیفه بانک مرکزی خطیرتر میشود.

از جلسه سران بانک های مرکزی که به ” جاکسون هال” معروف است، همه ساله در ایالت ویومینگ آمریکا برگذار می شود و در گذشته شخصیت های خبرسازی همانند آلن گرین سپن و بن برناکی در آن محفل اقتصاد جهانی را هدایت کرده اند، معمولاً خبری منتشر نمی شود. اما مجله اکونومیست (23-29 اوت) طی مقاله ای تحت عنوان ” خطر کن، ماریو” خطاب به ماریو دِرَگی رئیس بانک مرکزی اروپا، او را تشویق به ابتکار در عمل می کند. نویسنده این مقاله نیز همانند بسیاری از دیگر اقتصاددان ها در مورد خطر فروکش یا سقوط اقتصادی «deflation»، همان بلایی که ژاپن بیست سال گرفتار آن است هشدار می دهد.

ماریو دِرَگی بر سر دوراهی مشکلی قرار دارد. همه از او انتظار دارند همانند بِن بِرناکی، رئیس پیشین بانک مرکزی، این بانک را وارد بازار خرید اسناد-دولتی«government bonds» کند. همان روشی که به نام “گشایش کمّی” یا «Quantitative Easing» یا «QE» معروف شده است. با استفاده از این روش بانک مرکزی اسنادقرضه دولتی را از مردم می خرد و با پرداخت پول بر حجم پول در گردش می افزاید. اکنون که نرخ بهره نزدیک به صفر شده است چاره دیگری باقی نمانده. این شیوه در آمریکا بسیار مؤثر بود و در نتیجه رشد اقتصادی در آمریکا تا سه درصد بالا آمده است. از سوی دیگر اکنون باید دید آیا ماریو دِرَگی که سخت نگران سیاست محافظه کارانه بانکداران آلمانی است، شهامت این کار را خواهد داشت یا نه؟ چند ماه آینده برای اتحادیه اروپا سرنوشت ساز خواهد بود.



Translate by Google: English | Français | Deutsch | Español
به اشتراک بگذارید: