گروه اقتصادی تحولات و نوسانات امروزه بازار ارز ایران با سال‌های قبل تفاوت بسیاری دارد. در سال‌های قبل بخصوص در ابتدای دهه 90 که شاهد شدیدترین نوسانات قیمتی در این بازار بودیم، نوسانات روزانه ارز بویژه دلار تقویت می‌شد. به این صورت که پس از افزایش نرخ‌ها بازار روز بعد را با بالاترین قیمت روزقبل آغاز می‌کرد و بدین ترتیب روزانه قیمت‌ها افزایش می‌یافت.
اما طی دو ماه اخیر که پس از یک و نیم سال آرامش نسبی نوسان قیمتی به بازار ارز بازگشته است، نوسانات به یک روز محدود شده است. به این معنا که قیمت‌ها فاصله آغاز تا پایان کار بازار صعودی می‌شود و درپایان کار باز قیمت‌ها به محدوده آغاز بازار برمی گردد. برهمین اساس طی هفته‌های اخیر دربرخی روزها قیمت دلاری که بازار کار خود را با آن به پایان می‌رساند، درمحدوده کمتر از 3400 تومان اتفاق می‌افتد. این درحالی است که درساعات میانی روز شاهد نوسان بالای قیمت‌ها هستیم که دایره آن حتی تا 200 تومان دریک روز می‌رسد. به طوری که روزگذشته نرخ دلار در بازار آزاد از 3600 تومان هم عبور کرد.
بدین ترتیب اگر بخواهیم قیمت آغاز و پایان بازار آزاد ارز را بررسی کنیم با یک نوسان بسیار محدود روبه‌رو می‌شویم، ولی محدوده این نوسان در ساعات میانی روز یعنی بین ساعت 11 تا 16 بالاست. برهمین اساس بازار دلار کارخود را با قیمتی کمتر از 3هزار و400 تومان آغاز می‌کند و در میانه روز خود را به بالای 3 هزار و 500 تومان و گاهی نزدیک به 3 هزار و600 تومان می‌رساند و باز این نوسان
فروکش می‌کند.
بانک مرکزی درنوسانات بالا ورود می‌کند
حال برای پاسخ به چرایی این نوع نوسان در بازار ارز که تنها محدود به همان روز است دلایل مختلفی مطرح می‌شود. دراین زمینه کامران ندری کارشناس اقتصادی و عضو هیأت علمی پژوهشکده پولی و بانکی در گفت‌و‌گو با «ایران» اعتقاد دارد که مهمترین دلایل این نوسان را می‌توان در میزان تقاضای ارز و همچنین انتظارات مردم و فعالان بازار نسبت به آینده بازار و اقتصاد کشور خلاصه کرد.
به گفته وی انتظارات مردم از آینده که از طریق انتشار اخبار و تحلیل‌های مختلف شکل می‌گیرد نقش مؤثری در میزان تقاضای واقعی
بازار دارد.
این استاد دانشگاه درپاسخ به این سؤال که چرا در میانه روز قیمت‌ها در بازار ارز به طور معمول رو به کاهش می‌گذارد، توضیح داد: درحال حاضر بانک مرکزی به عنوان مسئول تنظیم کننده بازار ارز به طور دقیق این بازار را رصد می‌کند و در مواقعی که نیاز باشد و سطح نوسانات و قیمت‌ها بالا باشد وارد عمل می‌شود.
وی ادامه داد: برای این کار بانک مرکزی ابزار و مکانیسم تعریف شده‌ای دارد که توزیع ارز از طریق بانک‌های عامل یکی از این ابزارهاست که از طریق این ابزار می‌توان بازار ارز را کنترل کرد. به گفته وی هرچند بانک مرکزی نرخ مشخصی برای دلار هدفگذاری نکرده است، اما با بررسی تحولات و نوسانات بازار می‌توان براحتی این نرخ را شناسایی کرد.
ندری درادامه با اشاره به اینکه عملکرد بانک مرکزی در دو هفته اخیر تثبیت کننده بازار ارز بوده است، گفت: این بانک برای تحقق و دستیابی به اهداف بزرگتری که در اقتصاد کلان برای خود تعریف کرده و یکی از آنها موضوع خروج از رکود است، از ابزار مختلفی بهره می‌برد که از جمله این ابزارها نرخ بهره بانکی و نرخ ارز است. بنابراین اینکه نرخ ارز تا چه میزان نوسان دارد از اهمیت زیادی برخوردار نیست بلکه باید عملکرد دولت و بانک مرکزی را در بهبود شاخص‌های کلان اقتصادی بررسی کرد.
عرضه و تقاضا، قیمت‌ها را نوسانی می‌کند
همچنین دراین باره عباس شرفی یکی از فعالان بازار ارز نیز در گفت‌و‌گو با «ایران» به چرایی نوسانات روزانه نرخ دلار می‌پردازد و می‌گوید: مهمترین علت این نوسانات روزانه، میزان عرضه و تقاضاست. درواقع صرافان براساس شرایط بازار و میزان تقاضا و حجم ارزی که در اختیار دارند قیمت‌ها را تعیین می‌کنند.
وی توضیح داد: برای مثال وقتی صرافی حجم زیادی ارز دراختیار دارد و از کاهش قیمت‌ها در آینده نگران است، با قیمتی زیر قیمت بازار ارز خود را می‌فروشد. همین کاهش قیمت رفته رفته به موجی در بازار تبدیل می‌شود و ظرف چند ساعت مقدار زیادی از نرخ ارز کاسته می‌شود.
این فعال بازار ارز اضافه کرد: درمقابل وقتی صرافان با حجم انبوهی تقاضا برای ارز مواجه می‌شوند خود به خود قیمت‌ها روند صعودی به خود می‌گیرد. به گفته وی هم اکنون برخی از صرافان شهرستانی برای خرید ارز به تهران مراجعه می‌کنند که میزان تقاضای آنها در قیمت‌ها تأثیر می‌گذارد. همچنین گاهی اوقات فعالان این بازار در شهرها و نقاط مرزی که به طور معمول قیمت‌ها تفاوت زیادی با تهران دارد ارز می‌خرند و برای سود بیشتر این ارزها را در تهران به فروش می‌رسانند. درحالی که تفاوت نرخ خرید و فروش دلار در تهران حدود 5 تومان است این تفاوت در شهرهای مرزی به
20 تا 30 تومان می‌رسد. بنابراین تمام این عوامل باعث تغییر قیمت‌ها در طول یک روز می‌شود.
شرفی درپایان درباره تأثیر توزیع ارز از طریق صرافی بانک‌های عامل اظهارکرد: تعدادی از صرافی‌ها تاکنون از صرافی بانک‌ها ارز خریداری نکرده‌اند و با خرید و فروش ارز از فروشندگان و خریداران کار می‌کنند. اما به هرترتیب قیمت، میزان عرضه و ساعت عرضه از طریق بانک‌ها نیز تأثیر زیادی در نوسانات قیمتی
بازار دارد.
دلار مبادله‌ای در مرز 3 هزار تومان
روزدوشنبه هفته جاری نرخ دلار مبادله‌ای که هر روز صبح از سوی بانک مرکزی اعلام می‌شود با قیمت 2هزار و998 تومان در مرز 3 هزار تومان قرار گرفت و بدین ترتیب دلار بانکی رکورد جدیدی را ثبت کرد. هرچند دیروز قیمت مبادله‌ای دلار دو ریال عقب نشست و 29978 ریال قیمت گذاری شد، اما بررسی روند دلار مبادله‌ای طی ماه‌های گذشته حکایت از صعود آرام و تدریجی این ارز دارد.