گزارش دنیای‌اقتصاد از کمیت آنچه «فایننشال تایمز»، «اوضاع به شدت بحرانی فرونشست در پایتخت» عنوان می‌کند، حاکی است: نرخ قابل قبول میزان سالانه فرونشست زمین به لحاظ استاندارد جهانی کمتر از ۵ میلی‌متر است و همچنین حد بحرانی آن، ۴ تا ۵ سانتی‌متر. میانگین جهانی نرخ فرونشست زمین نیز حول و حوش ۳ سانتی‌متر اعلام می‌شود.

با این حال، این نرخ در ایران تا سقوط ۱۵ سانتی‌متر سطح زمین در سال پیش رفته است. در تهران سال گذشته، نرخ فرونشست زمین از متوسط ۲۰ سانتی‌متر در سال‌های بحرانی قبل‌تر به ۳۱ سانتی‌متر رسید؛ ۳ میلیون نفر از جمعیت حدود ۹ میلیون‌ نفری پایتخت در «پهنه درگیر بیشترین فرونشست، ‌ یعنی جنوب شهر» ساکن هستند.

احتمال وقوع فاجعه انسانی در تهران

پدیده فرونشست زمین در تهران به بحرانی جدی تبدیل شده و سازمان نقشه‌برداری کشور با هشدار درباره سرعت بالای فرونشست در برخی مناطق، از احتمال وقوع فاجعه زیست‌محیطی و انسانی در پایتخت خبر می‌دهد.

به گزارش مهر، فرونشست زمین، پدیده‌ای که به آرامی و بی‌صدا زمین را در هم می‌شکند، این روز‌ها به کابوس پایتخت‌نشینان تبدیل شده است. گزارش‌های سازمان نقشه‌برداری کشور نشان می‌دهد که سرعت فرونشست در برخی مناطق تهران به حدی رسیده که زنگ خطر را برای زیرساخت‌های شهری، بافت مسکونی و حتی سلامت شهروندان به صدا درآورده است.

سازمان نقشه‌برداری کشور به عنوان متولی اصلی پایش و رصد فرونشست در ایران، با انتشار گزارش‌های مستند و دقیق، بار‌ها نسبت به وضعیت بحرانی تهران هشدار داده است. بر اساس آخرین داده‌های این سازمان، مناطقی از جنوب، جنوب‌غربی و شرقی تهران با نرخ‌های بالای فرونشست مواجه هستند. این نرخ در برخی نقاط به بیش از ۳۰ سانتی‌متر در سال می‌رسد که رقمی بسیار نگران‌کننده است.

طبق آخرین آمار اعلامی سازمان نقشه برداری کشور، میزان فرونشست در حریم جنوب غربی تهران به ۳۱ سانتی متر رسیده است. فرونشست زمین یکی از جدی‌ترین مخاطرات زیست محیطی استان تهران است که طی سالیان اخیر به شکل جدی پایتخت تهران را درگیر خود کرده است. اما این بحران تاکنون آنطور که باید جدی گرفته نشده‌است.

طبق آخرین داده‌ها سالانه حدود ۱۵۰ میلیون متر مکعب آب زیرزمینی در این استان برداشت می‌شود. حفر چاه آب و برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی یکی از اصلی‌ترین دلایل فرونشست در پایتخت است. با افزایش جمعیت تهران مصرف آب نیز افزایش می‌یابد. در صورتی که هیچ قانونی بر روی حفر چاه‌ها و برداشت آب از درون آنها وجود نداشته باشد، سطح اب‌های زیر زمینی به مرور کاهش می‌یابد و در ادامه با بحرانی مانند "فرونشست زمین" رو به رو خواهیم شد.

برداشت‌های بی‌رویه از چاه‌های پروانه‌دار و بی پروانه در دشت‌های ورامین تهران و شهریار نقش مهمی در تشدید این بحران دارد. در مناطقی مانند معین آباد ورامین و اشتهارد، فرونشست زمین باعث ایجاد شکاف‌های خطرناکی است که زیرساخت‌های موجود را تهدید می‌کند. از دیگر عوامل کلیدی این پدیده می‌توان به مصرف سرانه بالای آب (بیش از دوبرابر میانگین جهانی)، سد سازی گسترده، آسفالت کردن سطح شهر و فقدان راه‌های جذب آب به لایه‌های زیرزمینی اشاره کرد.

در حال حاضر بحث فرونشست در مناطق ۱۵، ۱۶، ۱۷، ۱۸، ۱۹، ۲۱ به شکل جدی مطرح است.

فرونشست تهران یک تهدید جدی برای پایداری شهر است. اگر اقدامات جدی و فوری برای کنترل این پدیده انجام نشود، ممکن است شاهد خسارات جبران‌ناپذیری به زیرساخت‌ها، ساختمان‌ها و حتی جان شهروندان باشیم.

چه عواملی در اصل فرونشست تأثیرگذار هستند؟

برخی کارشناسان برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی را مهم‌ترین عامل فرونشست در تهران می‌دانند. افزایش جمعیت، توسعه صنعتی و کشاورزی، و کمبود بارش‌ها باعث شده است تا تقاضا برای آب به شدت افزایش یابد و برداشت بی‌رویه از آبخوان‌ها، تعادل هیدرولوژیکی زمین را بر هم زده است.

علاوه بر برداشت بی‌رویه آب، عوامل دیگری مانند نوع خاک، شیب زمین و وجود گسل‌های فعال نیز در فرونشست زمین نقش دارند.فرونشست زمین می‌تواند باعث ترک‌خوردگی و شکستگی لوله‌های آب و فاضلاب، خطوط گاز، شبکه‌های برق و جاده‌ها شود. این امر می‌تواند منجر به قطعی آب، گاز و برق، اختلال در حمل‌ونقل و افزایش هزینه‌های تعمیر و نگهداری شود.

همچنین فرونشست زمین می‌تواند باعث نشست و ترک‌خوردگی ساختمان‌ها شود. در صورت عدم توجه به این مسئله، ساختمان‌ها ممکن است ناایمن شده و خطری جدی برای ساکنان ایجاد کنند.

فرونشست زمین می‌تواند باعث تغییر شکل زمین و کاهش ظرفیت آبراهه‌ها نیز شود. این امر می‌تواند منجر به تشدید سیل در هنگام بارندگی شود و یا حتی باعث نفوذ آلاینده‌ها به آب‌های زیرزمینی شود. این امر می‌تواند کیفیت آب را کاهش داده و سلامت شهروندان را به خطر اندازد.

این پدیده حتی می‌تواند باعث غیرقابل استفاده شدن اراضی کشاورزی و مسکونی شود. این امر می‌تواند منجر به مهاجرت اجباری و افزایش مشکلات اجتماعی و اقتصادی شود.