محمد خاتمی نیامد، حمیدرضا نوربخش آمد

حمیدرضا نوربخش استاد آواز و مدیر عامل خانه موسیقی و از شاگردان و همراهان استاد محمد رضا شجریان که سالها مدیریت برنامه های استاد را نیز داشت، روز جمعه ۱۱ اسفند۱۴۰۲ در انتخاباتی شرکت کرد که برای اولین بار طی تمام این سالها، حتی محمد خاتمی هم از شرکت در آن استنکاف ورزید. نوشتن این یادداشت از کنج زندان در نقد استاد عزیزم حمید رضا نوربخش که سلطه عاطفی او بر من هنوز پابرجاست، شاید تلخ ترین نگارش قلمی من تا به امروز باشد. برایم که در اواخر دهه ۷۰ در کلاس درس او حضور یافته ام و از محبت سرشار او بهره مند بوده ام و اگر محضر هنری او را در نمی یافتم ، اکنون اندر خم یک کوچه بودم و در باب زحمات و خدمات او در حوزه ی صدا سازی آواز ایرانی در روزنامه های کثیرالانتشار نوشته ام و به بانگ بلند از نقش برجسته او در خواننده کردن صداهای پر از دست اندازی که با اتودهای گام به گام و مرحله به مرحله ی او نجات یافته اند؛ همواره سخن گفته ام، شرنگی تلخ و جانسوز است این چکامه ی نقد، که در جام قلم ریخته می شود. آنگاه که مدیریت برنامه های استاد شجریان با نوربخش بود و نقدهایی درباره شیوه عملکرد او گفته و نوشته شد، باز هم در مطبوعات به دفاع از او نوشته ام و از همه مهم تر اینکه در خلوت خویش، آوازها و صداهای اورا بسیار شنیده ام و با برخی از آثار او گریسته ام و در مواجهه با او همواره با حسی سرشار و عاشقانه روبرو بوده ام که حکایت از تعلق عاطفی شدید و دیرین من نسبت به اوست، امروز چه صعب و سخت و جانسوز می نماید که برای نخستین بار رویکردی انتقادی با معلم و استاد خویش داشته باشم. آنچه که مرا بیش از همه غمناک و از حسرت سرشار می کند، برهم خوردن تصویری است که با یک حضور نابهنگام در ذهن بسیاری از مردم نقش می بندد که انتظار دارند هنرمندشان اگر به صد دلیل نتواند گامی سترگ و بزرگ در همراهی با آنها بردارد، حداقل گاهی هم نوایی و هم دردی با آنها را دریغ ندارد و نداند. استاد شجریان از همین رو در مصاحبه ای تاکید داشت که هنرمند زیر پروژکتور افکار عمومی است چه که مردم کوچکترین رفتار او را زیر نظر گرفته اند و از همین رو باید بسیار نسبت به حرکات و حالات و اقوال و افعال خود حساسیت ویژه داشته باشد. شاید نزدیکی نوربخش با استاد شجریان که از اوایل دهه ۶۰ تا پایان عمر استاد ادامه داشت، انتظارها را از او بیشتر کرده است. او در مقام مدیر برنامه استاد در مقابل باج گیری برخی از بلندپایگان کنونی نیروی انتظامی سخت و جانانه عمل می کرد و من خود صحنه ای را از نزدیک مشاهده کرده ام که چگونه در میانه ی دهه ی ٨۰ او حاضر نشد مبالغ هنگفت و گزافی را به بهانه ی ایجاد و برقراری نظم کنسرت استاد بپردازد و آن را غیر قانونی و باج گیری می دانست و بعد از ممنوعیت پخش صدای استاد و کنسرت هایش در گفتگو با رسانه ها و سخنرانی در مجامع عمومی از جمله در تالار وحدت به بانگ بلند به دفاع از استاد شجریان سخن گفت و در لغو غیر قانونی کنسرت های اینجانب نیز در سال٩٣ نامه ای اعتراضی به استاندار وقت گیلان نوشت.دردا و دریغا اکنون و در زمانه ای که سید محمد خاتمی - نماد حضور همیشگی در انتخابات – از شرکت و حضور در آن چشم پوشیده ، حمیدرضا نوربخش به سوی صندوق رای رفته است.
شاید جماعتی که جمعه ۱۱ اسفند در تالار وحدت حضور یافتند، حضورشان حسرتی را بر نینگیزد چرا که آنان وزنی نداشته و ندارند اما از استادی چون نوربخش با پیشینه همنشینی مدام با استاد شجریان و اینکه او از مراجع ردیف آوازی و آموزش آواز ایرانی در روزگار ماست، دریغی سترگ و بزرگ است که چنین ارزان در بازار مکاران سیاست به حراج گذاشته شود. آن هم جامعه ای که نقد هنری را از نقد شخصیتی تفکیک نمی کند و با یک خطا در ساحت غیر هنری حتی وزن و عیار هنر یک هنرمند هم به سقوط کشیده می شود. گویی این درهم تنیدگی شخصیت و هنر و علم یا از انسجام و پیوستگی روح شرقی حکایت دارد و یا از عدم تجربه تام و تمام مدرنیته که مارا به این درهم تنیدگی در ساحت های متعدد و گاه متعارض سوق داده است . باری برهمه ی ما چه هنرمند و چه غیرهنرمند لازم است که مولاناوار سوی خورشید رو کنیم و از تاریکی گریزان باشیم:
کوی نومیدی مرو امیدهاست
سوی تاریکی مرو خورشیدهاست
گر اناری می خری خندان بخر
تا دهد خنده ز دانه ی او خبر
ای مبارک خنده اش کو از دهان
می نماید دل چو دُرّ از دُرج جان
نار خندان باغ را خندان کند
صحبت مردانت از مردان کند

عزیز قاسم زاده
زندان لاکان رشت – بند میثاق