کاسبان تحریم را بشناسید

گزارش روزنامه فرهیختگان درباره کشورهایی که از تحریم ایران سود بردند؛

کاسبان خارجی تحریم چه کسانی هستند؟ اگر تا پیش از این تقریبا در تمامی محافل مسئولان دولت صحبت از کاسبان داخلی تحریم می‌شد؛ حالا مدتی است از کلید واژه جدیدی با عنوان کاسبان خارجی تحریم صحبت می‌شود؛ کاسبانی که بنا به گفته محمود فاضلی رئیس اتاق اصناف ایران به دلیل تحریم‌های اقتصادی علیه ایران، سالیانه سودهایی بیش از 30 میلیارد دلار در جیب‌شان می‌رفت. اما تبعات حضور این «کاسبان» در تجارت خارجی ایران طی دوره تحریم‌ها چه بود و آنها چه سودی از این دوره بردند؟

پیشرفت چین در واردات
امارات، چین، ترکیه و کره کشورهایی هستند که خواسته یا ناخواسته بیشترین سود را از تحریم‌های اقتصادی علیه ایران بردند؛ آن هم به دلیل دور زدن تحریم‌ها. از آنجا که به دلیل این تحریم‌ها ایران نمی‌توانست به‌طور مستقیم با کشورهای دیگر روابط تجاری داشته باشد، به ناچار و با پرداخت «حق واسطه‌های بالا» از طریق این سه کشور مبادلات خود را انجام می‌داد. اما روی دیگر سود این کشورها مساله واردات است. به‌خصوص سرازیر شدن ارزهای زیاد به چین در قبال واردات کالاهای نسبتا بی‌کیفیت و درجه سه. این کشور در سال 2014 بالغ بر 24 میلیارد و 360 میلیون دلار کالا به ایران صادر کرده است. همین آمارهای واردات کالا به ایران است که کشور چین را از سال 88 تا 92 به دومین صادرکننده بزرگ کالا به ایران تبدیل کرده است. هر چقدر تحریم‌ها تشدید شده، چین هم به همان نسبت در جدول شرکای تجاری ایران شرایط بهتری پیدا کرده است. به‌طور مثال، در چهار سال ابتدای دهه 80 خورشیدی، چین شریک پنجم تجاری ایران بوده است. اما از سال 85 ورق برگشته و تا سال 87 چین به رتبه سوم صعود می‌کند. تا اینکه در سال گذشته میلادی به شریک دوم تبدیل می‌شود. صحبت از میلیاردها دلار پولی است که اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهوری زمانی به استعاره و کنایه گفته بود: «صرف ایجاد اشتغال در چین شده است.»

ماندگاری 11 ساله امارات در واردات
اما قبل از چین، کشوری هست که در مدت 11 سال رتبه اول واردات به ایران را داشته است. آنطور که اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی تهران منتشر کرده است کشور امارات متحده عربی از سال 82 تا 92 نخستین شریک تجاری ایران بوده است و چیزی نزدیک به 26 درصد از کالاهای وارداتی در ایران از کشور امارات تامین می‌شود.

ارزش کالاهای صادراتی از امارات 12 سال پیش چیزی حدود 5/3 میلیارد دلار بوده است؛ سال 92 این کشور که بنادر مهمی چون دبی، جبل علی، شارجه و ابوظبی را تبدیل به «هاب» منطقه کرده بود، توانست بیش از 5/11 میلیارد دلار صادرات کالا به ایران داشته باشد.
اماراتی‌ها برای اینکه به شریک اول تجاری ایران تبدیل شوند راه درازی را رفته‌اند. آنها گوی سبقت را از آلمان‌ها ربوده‌اند. کشوری که در سال‌های 80 و 81 رتبه نخست صادرات به ایران را در اختیار داشت. اما چرا در دورانی که هنوز تحریم‌های اقتصادی علیه ایران اجرایی نشده بود، امارات باز هم رتبه نخست واردات به ایران را داشته است؟ امارات کشوری است که به دلیل امکانات پیشرفته و شرایط آسان مربوط به ترخیص کالا، میزبانی برای کالاهایی است که قرار است به کشورهای دیگر صادر شود. به‌طوری که کشورها ترجیح می‌دهند از بنادر این شیخ‌نشین، به‌عنوان واسطه‌ای برای انتقال کالاهایشان استفاده کنند و این بنادر با دریافت حق واسطه کسب درآمد می‌کنند. درواقع بیشتر کالاهایی که از امارات به ایران صادر می‌شوند مبداء اصلی آنها کشورهای دیگر هستند و این کشور تنها به‌عنوان واسطه تجاری عمل می‌کند.

هند، کره و ترکیه
هند، کره جنوبی و ترکیه نیز در بازه‌های زمانی مختلف در سال‌های 1380 تا 1392 جزء پنج کشور اصلی صادرکننده کالا به ایران بوده‌اند. در دوماه ابتدایی امسال ترکیه با صادرات ۵۱۰ میلیون دلار انواع کالا به ایران هشت درصد از کل واردات ایران را به خود اختصاص داد. هند هم که در دوره تحریم‌ها، خریدار عمده نفت ایران بود، از فرصت به وجود آمده استفاده کرد و با بهانه قرار دادن تحریم‌ها، به جای پول نفت خریداری شده، پیشنهاد کالا داد. این کشور، در همین دو ماه ابتدای امسال ۴۰۷ میلیون دلار انواع کالا به ایران صادر کرده که ثبت سفارش بسیاری از این کالاها، در سال گذشته و دوره تحریم‌ها انجام شده است.