71 طرح نیمه‌کاره قابل بهره‌برداری نیست

شرق: یک‌هفته‌ای است که نوید برداشته‌شدن تحریم‌های صنعت پتروشیمی ایران مورد تاکید قرار گرفته اما بررسی‌های صورت‌گرفته حکایت از 71 طرح نیمه‌تمام پتروشیمی در کشور دارد.
بخشی از این مجتمع‌های پتروشیمی حاصل سفرهای استانی احمدی‌نژاد به شهرهای مختلف و تصویب احداث پتروشیمی در برخی از شهرهای کشور است. هرچند بسیاری از کارشناسان احداث برخی از این مجتمع‌های پتروشیمی را بدون پشتوانه مطالعاتی می‌دانند و همواره دولت نهم و دهم را به‌دلیل نداشتن پشتوانه کارشناسی برای ارایه مجوزهای ساخت این مجتمع‌ها زیرسوال می‌برند. در حال حاضر کارشناسان ظرفیت این مجتمع‌های نیمه‌تمام را حدود 62میلیون‌تن اعلام می‌کنند در حالی‌که هم‌اکنون تامین گاز موردنیاز مجتمع‌های پتروشیمی فعال کشور با سختی صورت می‌گیرد. چراکه تولید گاز کشور بالاخص در فصل زمستان کفاف نیاز بخش خانگی کشور را نمی‌دهد و برای تامین گاز موردنیاز مصرف داخلی تزریق گاز به میادین نفتی متوقف می‌شود. در چنین شرایطی تامین گاز 71 طرح نیمه‌تمام صنعت پتروشیمی در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است. براساس محاسبات صورت‌گرفته از حدود 71 طرح نیمه‌تمام صنعت پتروشیمی کشور کلنگ 45 طرح در دولت نهم و دهم به زمین خورده است. ازجمله این طرح‌ها می‌توان به مجتمع‌های پتروشیمی اردبیل، فیروزآباد، گلستان، گچساران و تخت‌جمشید اشاره کرد. از آنجایی که طبق اهداف سند چشم‌انداز 20ساله صنعت پتروشیمی باید در سال 1404 در زمینه خلق دانش فنی، تولید اتیلن و داشتن بالاترین ارزش محصولات تولیدشده پتروشیمی و در سطح جهانی در تولید متانول و اوره و آمونیاک به مقام نخست خاورمیانه دست یابد و تولید 126میلیون‌تن محصول پتروشیمی در سال یکی از اهداف ترسیم شده در سند چشم‌انداز 20‌ساله است، از این‌رو صنعت پتروشیمی برای تحقق آن روزانه 209‌میلیون‌مترمکعب گاز طبیعی نیاز دارد. این در حالی است که صنعت پتروشیمی در سال1389، 42‌میلیون‌مترمکعب گاز طبیعی برای تامین خوراک و سوخت دریافت کرده است بنابراین به نظر می‌رسد تا تحقق رقم پیش‌بینی‌شده در پایان سند چشم‌انداز فاصله زیادی وجود دارد. هرچند که برخی از طرح‌های نیمه‌تمام پتروشیمی سال‌هاست که با تاخیر مواجهند که از این جمله می‌توان به پتروشیمی اوره آمونیاک مسجدسلیمان اشاره کرد که از سال 75 تاکنون مراحل راه‌اندازی آن در دست اجراست. مجتمع پتروشیمی مسجد سلیمان 1755هزار‌تن ظرفیت تولید دارد که 1720هزارتن آن هنوز در دست احداث قرار دارد. از سویی دیگر، آمارها نشان می‌دهد تا پایان سال 1391، ظرفیت به تولید رسیده مجتمع‌های پتروشیمی حدود 62میلیون‌و120هزارتن بوده است. در حالی‌که ظرفیت طرح‌های ناتمام این صنعت حدود 71میلیون‌و574‌هزارتن برآورد می‌شود. این درحالی است که از 71‌میلیون‌تن ظرفیت طرح‌های نیمه‌تمام تاکنون 62‌میلیون‌و628هزار‌تن آن وارد مدار بهره‌برداری نشده و در حال احداث هستند. با این‌حال به نظر می‌رسد یکی از مزیت‌های جذب سرمایه‌گذاران در صنعت پتروشیمی فروش ارزان خوراک است به طوری که در شرایط فعلی ایران ارزان‌ترین گاز جهان را به‌عنوان سوخت و خوراک تحویل مجتمع‌های پتروشیمی می‌دهد. در حال حاضر قیمت هر مترمکعب گازطبیعی تحویلی به صنایع پتروشیمی به‌عنوان سوخت یا خوراک به‌ازای هر مترمکعب 70تومان است از این‌رو با احتساب قیمت دلار هم‌اکنون قیمت فروش هر مترمکعب گاز به پتروشیمی‌ها معادل 2سنت‌ بوده. این در حالی است که بسیاری از کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس و منطقه خاورمیانه با وجود دراختیارداشتن ذخایر غنی، نفت و گاز، قیمت این حامل انرژی را به‌مراتب گران‌تر از ایران ارایه می‌کنند. هم‌اکنون قیمت هر مترمکعب گاز طبیعی برای تحویل به صنایع پتروشیمی بحرین هفت‌سنت، مصر 3/5سنت، کویت 2/4سنت، امارات‌متحده‌عربی 12/5سنت، قطر شش‌سنت و عربستان‌سعودی سه‌سنت است. بنابراین می‌توان گفت در صورت بهره‌برداری از فازهای پارس جنوبی و رفع کمبود خوراک برای مجتمع‌های پتروشیمی می‌توان امیدوار بود که چشم‌انداز 20ساله کشور در بخش صنعت پتروشیمی کشور محقق شود. هرچند که در حال حاضر بسیاری از کارشناسان نسبت به این امر خوشبین نیستند. هرچند که مشکل کمبود خوراک پتروشیمی‌ها امروز به یکی از اساسی‌ترین مشکلات کشورهای مطرح صنعت پتروشیمی دنیا نیز بدل شده است. گزارش موسسات معتبر بین‌المللی نشان می‌دهد که عربستان‌سعودی در شرایط فعلی با بحران کمبود شدید گازطبیعی روبه‌رو بوده و حتی راه‌اندازی طرح توسعه میدان گازی «کاران» تا دوسال آینده هم نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای گازی بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت اوپک باشد. از سوی دیگر فعالیت‌های اکتشافی در منطقه «ربخ‌الخالی» عربستان با وجود مشارکت شرکت‌های توتال فرانسه و شل انگلستان توفیقی برای دولت ریاض به همراه نداشته است.
با این وجود ایران هم‌اکنون توسعه پارس جنوبی به‌عنوان بزرگ‌ترین میدان گازی جهان را در اختیار دارد و پیش‌بینی می‌شود در صورت رفع برخی از مشکلات اجرایی و مالی امکان افزایش روزانه 400میلیون‌مترمکعبی تولید گاز در این میدان مشترک تا سه‌سال آینده فراهم شود. با این‌حال به‌نظر نمی‌رسد برکناری تحریم‌ها از صنعت پتروشیمی در ایجاد رونق در این صنعت موثر باشد مگر آنکه تحریم‌ها از روی سیستم بانکی در این صنعت برداشته شود. بنابراین به نظر می‌رسد سرنوشت صنعت پتروشیمی ایران برای بدل‌شدن به قدرتی بزرگ در منطقه با سرنوشت پارس‌جنوبی گره خورده است و تا زمانی‌که پروژه‌های پارس‌جنوبی به بهره‌برداری نرسیده‌اند نمی‌توان امیدوار به بازگشت رونق به این صنعت بود. هرچند که پارس‌جنوبی نیز تا سه‌سال آینده وضعیتی نویدبخش نخواهد داشت.