يک شريک هسته‌ ای متزلزل

همزماني بهار عربي در خاورميانه و شمال آفريقا با افزايش اجماع بين‌المللي عليه فعاليت هاي هسته اي جمهوري اسلامي و تشديد تحريم ها، تحولات بزرگي را زمينه ساز شد که روشن تر شدن موضع اعراب در قبال ايران و اکنون تغيير رويکرد مسکو در برابر تهران، بخشي از اين موج دگرديسي به شمار مي‌رود.
روسيه، شريک هسته اي ايران که در سال هاي فعاليت در نيرو گاه اتمي بوشهر و فروش تجهيزات به ايران، از فعاليت هاي هسته اي تهران حمايت مي‌کرد، اکنون پيام هاي متزلزل مي‌دهد و حتي در مواردي مي‌گويد که ايران هسته اي را نمي‌خواهد. شماري از مقامات روس در روز هاي اخير مواضع متفاوت با آنچه که در گذشته در قبال ايران داشتند اتخاذ کرده و حتي به طور مشخص مدعي شده اند که بحران در ايران مي‌تواند آسياي ميانه را تحت تاثير پيامد هاي خود قرار دهد.اينکه اين رويکرد تا چه اندازه حساب شده و ادامه دارد باشد، در ابهام قرار دارد اما به هر ترتيب اظهاراتي که از زبان چهره هاي سياسي مشهور روسيه مانند ولاديمير پوتين، رئيس جمهور سابق روسيه و دميتري مدودف، رئيس جمهور کنوني و دوست صميمي وي مطرح مي‌شود، از نظر چشم انداز پرونده هسته اي ايران و روابط استراتژيک اهميت زيادي دارد. آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به تازگي گزارش ديگري را در مورد فعاليت هاي هسته اي ايران منتشر کرده است. در اين روند رويکرد روسيه نکته اي بسيار مهم است چرا که با وجود راي مثبت مسکو به 4 قطعنامه تحريمي عليه جمهوري اسلامي، چانه زني ها و مخالفت هاي کرملين با تحريم مضاعف ايران موجب تعديل لحن قطعنامه ها شد. اما در شرايطي که ولاديمير پوتين، نامزد انتخابات رياست جمهوري قريب الوقوع روسيه که شانس بزرگي نيز براي پيروزي دارد، چرخشي اشکار مي‌گويد روسيه با مخالف برنامه هسته اي نظامي در ايران است، چرا که جهان را به خطر مي‌اندازد، نقش کرملين در حمايت از برنامه هاي هسته اي ايران در قبال غرب در ابهام فرو رفته است.اغلب مقامات روسيه تا پيش از اين نه تنها مخالف برنامه هاي هسته اي ايران نبودند، بلکه از موضع تهران در خصوص صلح جويانه بودن اهداف هسته اي اش حمايت مي‌کردند. اما اکنون پوتين مي‌گويد که نگراني اعراب در خصوص ايران هسته اي را نيز در پس ذهن خود دارد. پوتين که در شهر سارو در 500 کيلومتري شرق مسکو، جايي که نخستين سلاح هسته اي جماهير شوروي سابق توليد شد، سخن مي‌گفت، تاکيد کرد که ايران هسته اي ريسک بزرگتري را متوجه ثبات بين‌المللي مي‌کند. اين در حالي است وب سايت وزارت امور خارجه روسيه نيز در تاريخ 15 فوريه به نقل از سرگئي ريباکوف، معاون اين وزارتخانه گزارش داده بود که پيشرفت حاصل شده در برنامه هسته اي ايران براي روسيه بيش از هر کشور ديگري نگران کننده است. علاوه بر اين ديميتري مدودف نيز بر اين باور است که بحران در کشور هايي مانند ايران و سوريه مي‌تواند به آسياي ميانه سرايت کند و به همين دليل کشور هاي باقي مانده از جماهير شوروي سابق بايد با يکديگر همکاري امنيتي داشته باشند. برخي بر اين باورند که با توجه به تحولاتي که در منطقه خاورميانه ايجاد شده و همچنين ادامه بحران در سوريه، روس ها راه دشوار تري در جهت مخالفت با قطعنامه احتمالي شوراي امنيت عليه ايران پيش رو دارند. موضع حامي روسيه از سوريه در هفته هاي اخيرهزينه هاي زيادي را براي مقامات کرملين در ابعاد جهاني ايجاد کرده است. از سوي ديگر از اظهارات اخير مقامات روسيه نيز استنباط مي‌شود که آنها به اندازه گذشته در موضع حمايت از فعاليت هاي هسته اي ايران قرار ندارند. برخي معتقدند طيفي از عوامل از پايان بهره برداري هاي کلان مالي از پروژه نيروگاه بوشهر گرفته تا فشار بين‌المللي که هزينه هاي تعامل با ايران را افزايش مي‌دهد، موجب شده که محاسبات روابط روسيه با ايران که همواره بر اساس منفعت طلبي بوده تغيير کند. تغييري که برآيند آن در اظهارات مقامات روسيه به خوبي محسوس است.