پيامدهای اجرای ماليات بر ارزش افزوده در ايران

سايت جوان آنلاين: در بيشتر كشورها، ‌اخذ ماليات يكي از مهم‌ترين و باثبات‌ترين منابع كسب درآمد براي دولت‌ها مي‌باشد. در بين انواع ماليات‌هاي موجود نيز يكي از بهترين روش‌هاي اخذ ماليات، ماليات بر ارزش افزوده است. ماليات بر ارزش افزوده يك نوع ماليات چند مرحله اي است كه در مراحل مختلف زنجيره واردات، ‌توليد و توزيع بر اساس درصدي از ارزش افزوده كالاهاي توليد شده يا خدمات ارائه شده در هر مرحله اخذ مي‌شود. در حال حاضر حدود ۱۲۰ كشور جهان از اين روش مالياتي استفاده مي‌نمايند كه نرخ‌هاي آن بين سه تا ۲۵ درصد در كشورهاي مختلف، ‌نوسان دارد. عمده ترين مزاياي آن شفاف سازي معاملات اقتصادي،‌گسترش پايه‌هاي مالياتي بر اساس مصرف،‌ افزايش درآمدهاي مالياتي قابل اتكا براي دولت، توسعه عدالت مالياتي و ... مي‌باشد. عمده ترين معايب آن نيز مربوط به آثار احتمالي تورمي است. ماليات بر ارزش افزوده قدمتي بيش از ۶۰ سال دارد، اما تصويب قانون ماليات بر ارزش افزوده در كشور ما يك فرآيند طولاني را از سال ۱۳۶۶ لغايت ۱۳۸۷ طي كرد و در نهايت در تير ماه ۱۳۸۷ براي اجرا ابلاغ شد.
ماليات بر ارزش افزوده به سه دسته ماليات بر ارزش افزوده توليد،‌ درآمد و مصرف تقسيم مي‌شود. در بين سه نوع ماليات بر ارزش افزوده ياد شده، ماليات بر ارزش افزوده از نوع توليدي،‌ بيشترين پايه مالياتي و ماليات بر ارزش افزوده مصرفي كمترين پايه مالياتي را ايجاد مي‌كند، چون ماليات توليدي، ‌خريدهاي ناخالص كالاهاي سرمايه اي را شامل مي‌شود و‌ موانعي در برابر سرمايه گذاري ايجاد مي‌كند.
نرخ ماليات بر ارزش افزوده در ايران كمترين نرخ ماليات بر ارزش افزوده در جهان است. اين در حالي است كه نرخ ماليات بر ارزش افزوده در برخي كشورها تا حدود ۲۵ درصد نيز مي‌باشد. جالب توجه اين است كه برخي كشورهاي فقير نظير اتيوپي،‌اوگاندا، بنين، بوركينافاسو،‌تانزانيا و ... با وجود اقتصاد بسيار ضعيف و نواقص اقتصادي فراوان،‌اجراي ماليات بر ارزش افزوده را با موفقيت به پايان رسانده اند و اكنون نرخ‌هاي بالاي مالياتي مبناي درآمد اقتصادشان قرار گرفته است.
اگر ماليات بر ارزش افزوده در نظام مالياتي كشور برقرار و به نحو مؤثر انجام شود، علاوه بر افزايش درآمد ناشي از ماليات‌هاي مستقيم اهداف اقتصادي و اجتماعي مورد نظر سيستم ماليات بردرآمد نيز به نحو مؤثرتري محقق خواهد شد.
از پيش شرط‌هاي اجراي ماليات بر ارزش افزوده در ايران مي‌توان به توسعه فرهنگ مالياتي، آموزش نيروي متخصص،‌ ايجاد پايگاه‌هاي اطلاعاتي، ‌مناسب بودن شرايط و ساختار اقتصادي كشور و نحوه اجراي ماليات بر ارزش افزوده اشاره كرد.
بر اين اساس در كشورهاي جهان اول بيشترين درآمد دولت از راه ماليات است چراكه ماليات موجب مي‌شود انضباط مالي به نحو مناسب برقرار شود. ماليات در هر كشوري به تناسب پيشرفت و توسعه اقتصادي آن از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است. بر اين اساس ميزان درآمدهاي داخلي دولت‌ها تا حد زيادي ارتباط مستقيمي به توان و كارايي نظام مالياتي آنها دارد، بنابراين منبع اصلي تأمين درآمدهاي داخلي وصول ماليات است. همچنين مرور زمان نشان داده است كه كشورهاي دنيا به اين نتيجه رسيده اند كه ماليات بر ارزش افزوده روشي مناسب براي نيل به تحقق برنامه‌هاي اقتصادي است و در بيشتر كشورهاي جهان از سال ۱۹۶۰ تاكنون اين روش پياده شده و به مرور در بقيه كشورها هم در حال اجرا شدن است. ازآنجا كه ماليات بر ارزش افزوده به مصرف تعلق گرفته و متناسب با ميزان مصرف تغيير مي‌كند، از عدالت مالياتي بيشتري برخوردار است. به هر حال با توجه به تأثير ماليات در شد شكوفايي اقتصاد، اميدواريم نظام ماليات بر ارزش افزوده گام مهمي را در نوسازي و پويايي سيستم مالياتي بردارد و با برنامه ريزي دقيق و منظم توسط تيمي از كارشناسان و مديران خبره در بازده زماني خاص شرايط اجراي ماليات بر ارزش افزوده در كشور ايجاد و اجرا شود و با تغيير تدريجي مراحل اخذ ماليات بر كالاها و خدمات و ساير بسترسازي‌هاي لازم آن را به سمت نظام ماليات بر ارزش افزوده سوق دهد.