تجارت ميلياردی كنكور

جام جم آنلاين: اگر در «شهر گناه»، سرگرمی‌ مردم در هر دقیقه میلیون‌ها دلار پول را جابه‌جا می‌كند، اینجا به خاطر كنكور، هر روز میلیون‌ها تومان دست به دست می‌شود. اسم كنكور را گذاشته‌اند «سد» و «غول بزرگ» كه برای شكستن كمر و شاخش باید پول خرج كرد.

آنهایی كه پول ندارند یا غول بودن كنكور را باور نكرده‌اند گوشه‌ای از خانه، كتابخانه یا پارك محل، كتاب‌های درسی را دور و برشان پخش می‌كنند تا در چند ماهی كه فرصت دارند آموخته‌های دبیرستان را مرور كنند، اما آنهایی كه پول دارند یا می‌توانند جور كنند یا این‌كه رتبه چندم بودن برایشان از هر چیز دیگری مهم‌تر است، راه ثبت‌نام در كلاس‌هاي كنكور را پیش می‌گیرند تا در رقابت بزرگی كه بیشتر دانستن در آن برگ برنده است، بهترین رتبه و امتیاز را بگیرند.

در این میانه هم آموزشگاه‌ها و برگزاركننده‌های كلاس‌های كنكور ایستاده‌اند كه با تبلیغات مداوم و اغواگرشان، به میل برترشدن، دامن می‌زنند و هرسال دانش‌آموزان و داوطلبان زیادی را به سوی خود جلب می‌كنند تا هم قوت قلبی برای پشت‌كنكوری‌ها باشند و هم درآمد حاصل از این جذب مشتری، آنها را به یكی از قدرتمندترین و بانفوذترین اصناف كشور تبدیل كند.

برایت وقت می‌گذارند

وقتی پای كنكور و آموزشگاه‌ها در میان باشد بی‌حوصلگی، جواب سربالا و كمبود وقت معنا ندارد. اگر قرار است دانش‌آموز و والدینش به شركت در كلاس‌های آمادگی كنكور و آزمون‌های مرحله به مرحله متقاعد شوند و مبالغ تعیین شده را پرداخت كنند باید برایشان وقت گذاشت.

آموزشگاه‌های كنكور، چه آنهایی كه به خاطر تبلیغات وسیع‌شان بیشتر شناخته شده‌اند و چه آنهایی كه سعی می‌كنند در این بیزینس مثل رقبای خود موفق بشوند برای هر داوطلب ‌‌ـ‌ كه آنها به او به چشم یك مشتری نگاه می‌كنند ‌‌ـ‌ آنقدر وقت می‌گذارند تا مطمئن شوند آنها دادن پول در ازای گرفتن مجموعه‌ای از خدمات را عادلانه می‌دانند.

آنها از «پشتیبان»‌ها می‌گویند؛ از آنها كه وظیفه دارند در بین آزمون‌های موسسه، با داوطلبان تماس بگیرند و مشكلات و تقاضاهای آنها را بشنوند و حتی از والدین در مقابل مشكلات پیش آمده نیز حمایت كنند؛ همان‌هایی كه اگر قرار است به وثیقه‌های 100 میلیون تومانی ـ كه نزد مدیر موسسه دارند ـ لطمه‌ای نخورد باید رضایت اولیای داوطلبان را به صورت كتبی بگیرند و در اختیار مافوق خود قرار دهند.

حتي اگر شرط معدل جاي کنکور را بگيرد نمي‌توان شاهد برچيده‌شدن آموزشگاه‌هاي كنكور بود، چون پيش بيني مي‌شود اين صنف قدرتمند بي‌شك با حذف كنكور تغيير جهت مي‌دهد

گردانندگان این موسسات از خدمات مشاوره‌ای وسیعی نیز حرف می‌زنند كه قبل از ثبت‌نام در حین برگزاری آزمون‌ها و در روزهای پیش از برگزاری كنكور ارائه می‌شود و كاملا رایگان است. آن‌طور كه مشاوران این موسسات می‌گویند هدف از انجام این مشاوره‌ها، شناسایی توانایی داوطلبان و بررسی این نكته است كه آیا استعداد هر داوطلب با رشته دبیرستانی‌اش و رشته‌ای كه قصد دارد آن را در دانشگاه دنبال كند، سنخیت دارد یا نه؟

هدف تمام این خدمات نیز كه در لفافه‌های زیبا و بشردوستانه‌ای پیچیده می‌شود، متقاعد‌كردن داوطلبان به ثبت‌نام در دوره‌های آموزشی این موسسات است كه از یك‌سو خیال داوطلب و خانواده‌اش را برای گرفتن بهترین نتیجه در كنكور آسوده می‌كند و از سوی دیگر چرخ كسب درآمد برای این موسسات را می‌چرخاند تا عایدی گردانندگان این آموزشگاه‌ها هر سال با بیشترشدن تمایل مردم به شركت در كنكور و نشستن بر بهترین كرسی‌های دانشگاهی، بیشتر و بیشتر شود.

صفر تا صد هزینه‌ها

هیچ‌كدام از آموزشگاه‌ها در بدو ورود یك داوطلب به دفاتر ثبت‌نام، از هزینه‌ها حرف نمی‌زنند. آنها ترجیح می‌دهند در گام اول، نظر داوطلبان و اولیای آنها را به سمت خدمات فوق‌العاده‌ای جلب كنند كه موسسات به پشت‌كنكوری‌ها ارائه می‌دهد و آن وقت قضاوت را به عهده داوطلبان بگذارند كه آیا هزینه‌های دریافتی در قبال این حجم از خدمات، منصفانه است یا نه.

آنها به این نتیجه رسیده‌اند كه اگر توضیح دهند موسسه آنها در كل كشور چندین هزار داوطلب حضوری دارد و آموزشگاه در تمام شعبات تهران و شهرستان‌ها به واسطه مشاوران آموزشی، همه این چند هزار داوطلب را به صورت حضوری تحت پوشش خدماتش قرار می‌دهد و «دفاتر برنامه‌ریزی» و عملكرد تك‌تك داوطلبان را به صورت روزانه و هفتگی بررسی می‌كند و در كنار بررسی كارنامه‌های آزمون، میزان پیشرفت تحصیلی آنها را نیز مشخص می‌كند و نحوه انتخاب رشته، استفاده از تكنیك‌های پیشرفته مطالعه و كاهش اضطراب را هم به آنها می‌آموزد، آن وقت آنها راحت‌تر از هزینه‌ها تمكین می‌كنند و در ازای پرداخت مبالغ قابل توجه، اعتراضی نخواهند داشت.

هزینه‌های آموزشگاه‌های مختلف كنكور برای برگزاری آزمون‌های آزمایشی یا كلاس‌های تقویتی و تك‌درس تفاوت چندانی با هم ندارد یعنی این آموزشگاه‌ها چه معتبر و شناخته‌شده باشند چه كمتر شناخته‌شده، مبالغ مشابهی بابت ثبت‌نام در دوره‌های مشابه دریافت می‌كنند؛ مبالغی كه نه تخفیف دارد و نه ارتباطی به این‌كه موسسه در مناطق ثروتمندنشین شعبه دارد یا در یكی از شهرهای نه چندان بزرگ.

در یكی از این آموزشگاه‌ها كه یكی از اركان اصلی این صنف نیز هست و شعارش «یاددادن ماهیگیری به بچه‌ها و نه دادن ماهی به آنها» است، همان موسسه عریض و طویلی كه حتی یكی از شعبش توانسته نام كوچه‌ای را كه در آن قرار گرفته به نام خودش ثبت كند و تابلوی آبی‌رنگ شهرداری، داوطلبان را خیلی راحت به سمت آن هدایت كند یعنی آموزشگاهی كه به متقاضیان راه‌یافتن به دانشگاه گوشزد می‌كند كه تمام تلاش یكساله مسوولان و مشاورانش، كمك به بچه‌ها برای درست فكركردن، یادگرفتن حل مساله و كسب توانایی تصمیم‌گیری است، شركت در آزمون‌های آزمایشی از مرداد 91 تا تیر سال بعد ( یك جمعه در میان )، 337 هزار تومان خرج دارد البته این مبلغ، هزینه‌های مربوط به پشتیبانی، دفترچه پاسخ، كارنامه‌ها و همه هزینه‌هایی كه اسم «مكمل» را رویش گذاشته‌اند هم شامل می‌شود.

این موسسه برای تمام داوطلبانی كه قصد شركت در كلاس‌های درسی را نیز دارند خدمات دارد. كلاس‌های درس این موسسه برای كنكور 92، از 20 تیر امسال شروع می‌شود و تمام سال تحصیلی آینده را پوشش می‌دهد (حدود هفته‌ای 9 ساعت آموزش)؛ اما هزینه‌هایش برای هر درس بالاست. یك متقاضی شركت در این كلاس در رشته علوم انسانی باید برای درس ریاضی 270 هزار تومان، عربی 220 هزار، روان‌شناسی، زبان و اقتصاد 150 هزار، فلسفه 190 هزار، ادبیات 300 هزار و برای درس دینی 130 هزار تومان پول به حساب موسسه واریز كند؛ یعنی برای هر دانش‌آموز متقاضی، یك میلیون و 560 هزار تومان.

وضعیت شهریه‌ها در موسسه‌ای دیگر كه شعارش ایجاد فرصت‌های برابر آموزشی است نیز تقریبا مشابه است هر چند كار این موسسه فقط به برگزاری آزمون‌های آزمایشی و چاپ كتاب‌های كمك آموزشی محدود می‌شود. در این موسسه برای آمادگی كنكور، 20 مرحله آزمون در طول یك‌سال برگزار می‌شود كه هزینه آن 270 هزار تومان یعنی 13 هزار و 500 تومان به ازای هر آزمون است. البته اگر یك داوطلب برای این 20 مرحله ثبت‌نام كند به عنوان اشانتیون، 5 آزمون اولش رایگان خواهد بود كه هزینه‌اش با تخفیف در نظر گرفته‌شده می‌شود 200 هزار تومان. حالا اگر قبول كنیم كه تعداد داوطلبان این موسسه نزدیك به همان 20 هزار نفری است كه روسای این موسسه مدعی جذب آن در هر سال هستند، درآمد این موسسه از بابت برگزاری آزمون‌ها حدود 4 میلیارد تومان خواهد بود كه اگر هزینه كتاب‌های كمك آموزشی نیز كه به داوطلبان حضوری این موسسه توصیه می‌شود و سایر داوطلبان خارج از موسسه نیز تمایل به تهیه آنها دارند را به این رقم اضافه كنیم، حتما درآمد این موسسه چند برابر این رقم را نشان خواهد داد.

در آموزشگاه‌هایی كه هزینه‌های خود را تابع وزارت آموزش و پرورش می‌دانند نیز مبالغ قابل توجهی بابت برگزاری كلاس‌های كنكور و آزمون‌های آمادگی دریافت می‌شود. در یكی از این آموزشگاه‌ها كه نام وردزبانی هم ندارد، اما شعارش برای جذب مشتری «از همین حالا كارنامه قبولی خود را در دستتان بگیرید» است، شركت در 12 مرحله آزمون جامع رشته تجربی، یك میلیون و 460 هزار تومان هزینه دارد. البته مشاور این آموزشگاه می‌گوید همه داوطلبان این آموزشگاه بیمه هستند و اگر به صورت منظم در تمام آزمون‌ها شركت كنند و تكالیفشان را بدرستی انجام دهند، ولی در كنكور قبول نشوند آموزشگاه نصف هزینه را به آنها پس خواهد داد.

شاید به خاطر همین وعده شیرین است كه داوطلبان رشته ریاضی برای شركت در 12 مرحله آزمون این آموزشگاه حاضرند یك میلیون و 655 هزار تومان بدهند و داوطلبان رشته علوم انسانی به خاطر پرداخت یك میلیون و 360 هزار تومان اعتراضی ندارند و داوطلبان دروس عمومی‌ براحتی هزینه 565 هزار تومانی آن را می‌پردازند.

البته بر سر سفره كنكور، آموزشگاه‌های دیگری نیز هستند كه به قدر وسع خود در جلب مشتری تلاش می‌كنند و در روزهای نزدیك به برگزاری كنكور آنها نیز از این خوان گسترده آموزشی بهره می‌برند، مثل آموزشگاه‌هایی كه برای رفع اشكال، نكته و تست، كلاس برگزار می‌كنند و بابت هر ساعت خدمات، 7800 تومان هزینه دریافت می‌كنند كه البته اگر بتوانند در این مدت حتی هزار داوطلب را جذب تبلیغات خود كنند، می‌توانند نزدیك به 10 میلیون تومان كسب درآمد داشته باشند كه البته رقم كمی ‌نیز نخواهد بود.

كنكور برنده می‌شود یا آموزشگاه‌ها ؟

گردش مالي چندميليارد توماني براي يك صنف مهم‌ترين رمز بقاست ؛ آموزشگاه‌ها و موسسات كنكور چنين برگ برنده‌اي دارند، اما آيا با اين وضع آن هم در شرايطي كه هزاران نفر به خاطر وجود كنكور، شغل پيدا كرده‌اند و از اين راه به صورت مستقيم و غيرمستقيم نان مي‌خورند، مي‌توان به وعده‌هاي مسوولان براي حذف كنكور دل‌خوش كرد؟

تاريخ حذف كنكور تا به حال چندين بار تغيير كرده يعني اگر روزي حذف كنكور را به سال 91 حواله مي‌كردند حالا حواله اين كار به سال 96 افتاده يعني به تعويق‌افتادني كه به نظر مي‌رسد ريشه‌هاي آن عميق‌تر از آني است كه بشود بسادگي از كنارش گذشت.

اگر كنكور حذف شود بايد يك جايگزين درست و منطقي برايش تعريف شود كه لااقل به اندازه خود كنكور، منصفانه باشد؛ اين يك اصل مهم است. از زماني كه سخن از حذف كنكور بر سر زبان‌ها افتاده، قراردادن شرط معدل براي ورود به دانشگاه به عنوان جايگزين كنكور نيز مطرح شده كه به نظر مي‌رسد در مقايسه با برگزاري كنكور زياد عادلانه نيست، چون ممكن است دانش‌آموزي در زمان تحصيل، معدل قابل توجهي نداشته باشد، اما با مطالعه دقيق و اصولي در كنكور رتبه خوبي به دست آورد و بعد از ورود به دانشگاه نيز دانشجوي سطح بالايي باشد.

اما حتي اگر كنكور به شكل امروزي‌اش حذف شود و شرط معدل جاي آن را بگيرد به احتمال زياد نمي‌توان شاهد برچيده‌شدن آموزشگاه‌هاي كنكور بود چون اين صنف قدرتمند به قدري ريشه دوانده و ابتكار عمل را به دست گرفته كه بي‌شك با اين تغيير وضعيت، تغيير جهت مي‌دهد و مثلا برگزاري كلاس‌ها براي بالا‌بردن معدل را برنامه‌ريزي مي‌كند.

به هرحال، اين دست‌هاي پرنفوذ در بازار آموزشي ايران وجود دارند، همان دست‌هايي كه به دلگرمي درآمدهاي ميلياردي روز به روز روش‌هاي تازه‌تري براي جلب مشتري به كار مي‌برند؛ همان‌هايي كه اگر بگوييم يكي از موانع اصلي حذف نشدن كنكور است، بيراه نگفته‌ايم.