سرگردانی زائران عتبات و عمره برای دريافت ارز

خراسان: دريافت ارز مسافري، زائران عتبات عاليات و عمره گزاران را با مشکلاتي مواجه کرده است.

برابر آمار رسمي مسئولان سازمان حج و زيارت هر سال يک ميليون و ۵۰۰ هزار نفر از هموطنان از طريق کاروان هاي مجاز و مورد تاييد اين سازمان به سفر زيارتي عتبات عاليات در کشور عراق مشرف مي شوند و طي همين ايام نيز حدود يک ميليون نفر از هموطنان عازم سرزمين وحي شده و عمره مفرده را به جا مي آورند.

يکي از دغدغه هاي اين قبيل زائران تهيه ارز دولتي براي استفاده در اين سفر خارجي است. با افزايش نرخ ارز در بازار آزاد دولت در راستاي حمايت از زائران و مسافران خارجي سقف اعطاي ارز با نرخ دولتي را تصويب و به بانک مرکزي ابلاغ کرد، ولي روند اعطاي آن و هفت خان موجود در سيستم بانکي براي اين قبيل مسافران سفرهاي زيارتي دردسرساز شد.

سرگرداني در مرز
در حالي که با برنامه ريزي سيستم بانکي اعطاي ارز عمره گزاران پس از ثبت نام و دريافت وجه از متقاضي به تحويل در خروجي فرودگاه هاي کشور موکول شد ولي برخي ناهماهنگي ها براي زائران مشکل ساز شد و بعضاً دست خالي به سفر حج مشرف شدند.

يک زائر بيت ا...الحرام که اوايل سال جاري از طريق فرودگاه امام خميني(ره) تهران عازم جده شده بود درباره نحوه دريافت ارز دولتي مي گويد: با اعلام مدير کاروان مدارک لازم و بهاي ارز مورد نياز را آماده کرده و قرار بود در باجه ارزي بانک ملي در فرودگاه ارز درخواستي، تحويل داده شود ولي در فرودگاه با چنان ازدحام و شلوغي در باجه بانک مواجه شدم که از خير اين سهميه ارز گذشتم و خيلي از زائران ديگر هم از اين بابت ابراز نگراني مي کردند.

يک زائر عتبات عاليات نيز که از يک شهرستان استان کرمان عازم کربلا شده بود درباره مشکلات دريافت ارز دولتي مي گويد: در شهرستان، شعبه ارزي بانک وجود ندارد و بايد از کرمان ارز تهيه مي کرديم که برخي افراد گفتند مي توانيم از بانک ملي شهر مهران در مرز ايران هم اقدام به تهيه ارز کنيم و به همين خيال به مهران آمدم ولي اعلام شد که اين شهر بانک شعبه ارزي ندارد و نمي توانم ارز تهيه کنم لذا ناچار شدم پول ايراني را براي خريد در بازارهاي عراق به همراه خود بياورم.

جلسه توجيهي زائران عتبات عاليات که قرار است در قالب ۱۱ گروه به صورت هوايي و زميني طي يک هفته از مشهد عازم سفر زيارتي شوند، برگزار و در آن به زائران اعلام مي شود که مي توانند با مراجعه به شعب منتخب بانک ملي ارز دولتي دريافت کنند.

ميزان اين ارز چقدر است و قيمت آن چند خواهد بود؟ اين پرسش اعضا از مدير کاروان است که او اطلاعات چنداني در اين زمينه ندارد. يکي از زائران مي گويد: «براي دريافت ارز بايد بعد از نماز صبح جلوي بانک ملي نوبت بگيريد».

گزارش عيني
عقربه هاي ساعت ۴ صبح روز شنبه را نشان مي دهد که به مقابل بانک ملي شعبه مرکزي مشهد مي رسم. جمعيت حدودا ۵۰ نفره اي از زن و مرد ديده مي شود. جلوتر مي روم؛ کنار در اصلي بانک دو برگ کاغذ روي ديوار نصب شده که فهرست انتظار و نوبت مراجعان است. هر کس متقاضي ارز مسافري است با درج نام خود روي اين برگه نوبت مي گيرد و کناري مي نشيند، نوبت ۴۷ از آن من مي شود. همزمان يکي از دوستان که به شعبه بانک ملي بولوار سجاد مراجعه کرده است خبر مي دهد که فهرست متقاضيان در اين شعبه به ۱۰۰ نفر رسيده است.

اينجا هر لحظه بر تعداد مراجعان افزوده مي شود و حوالي طلوع آفتاب آمار افراد ثبت نام شده از ۱۴۰ نفر هم بالاتر مي رود.

از آن جا که اعلام شده است ارز فقط به شخص مسافر و نه همراه تحويل مي شود، پيرمرد و پيرزن و کودک هم از خواب صبحگاهي زده و اينجا تجمع کرده اند. عضو خانواده اي براي استراحت همراهان خود چادر مسافرتي را از صندوق عقب خودرو بيرون مي آورد؛ اما قبل از اين که کسي وارد چادر شود، سر و کله خودروي جمع آوري سد معبر شهرداري منطقه ۸ مشهد پيدا شده و دستور جمع آوري چادر صادر مي شود. هر لحظه بر تعداد مراجعان افزوده مي شود و هر کس درباره سقف ارز و نرخ آن اظهار نظر مي کند.

يکي مسافر کربلا و ديگري عازم سفر حج عمره است. پيرزن ۷۵ ساله عصا به دست در کنار همسر ۸۰ ساله اش از ساعت ۴ صبح در نوبت ايستاده است. آن طرف تر مادري که کودک ۳ ساله اش را در آغوش دارد، منتظر باز شدن در بانک است. يکي هم مرد سالخورده اي از شهرهاي جنوبي استان است که به همراه اقوامش قصد سفر به عتبات عاليات را دارد و امروز به قصد تهيه دلار دولتي به اين مکان آمده است.

ساعت ۷:۳۰ صبح
کم کم سر و کله کارمندان بانک پيدا مي شود و يکي از کارمندان قبل از بازکردن در اصلي شعبه بدون اعتنا به فهرست نوبت از زائران عمره مي خواهد که کارت ملي خود را به او ارائه دهند. او تاکيد مي کند فقط به زائراني که تا ۲ روز آينده پرواز دارند، ارز پرداخت مي شود.

در هجوم جمعيت افرادي معترض مي شوند و معلوم مي شود که فهرست نوبت و انتظار از قبل از اذان صبح اينجا معنايي ندارد و هر کسي زور و قدرت بيشتري دارد و زودتر کارت ملي خود را به دست کارمند بانک برساند، در اولويت است.

سر و صداي جمعيت بلند مي شود که: آقا اين چه وضع است؟ پس اين فهرست براي چه بوده است؟ تکليف زائران کربلا چه مي شود...

دقايقي بعد که جمع آوري کارت ملي زائران عمره مفرده تمام مي شود، کارمند بانک از زائران عتبات عاليات که امروز يا فردا بليت هواپيما يا حرکت زميني دارند، مي خواهد که کارت ملي خود را ارائه دهند. اين بار هم بدون توجه به فهرست نوبت و انتظار مدارک افراد حاضر در محل جمع آوري مي شود. با باز شدن در و هجوم افراد به داخل محوطه بانک، کارمند خطاب به مردم مي گويد: افرادي که امشب و فردا پرواز دارند ساعت ۵ عصر براي دريافت ارز مراجعه کنند و افرادي که ظهر و عصر پرواز دارند، ساعت ۱۰ صبح.

او همه افراد را به خارج از بانک راهنمايي مي کند و در پاسخ به اعتراض مردم که چرا به نوبت ها توجه نمي شود و چرا پاسخگويي از ساعت ۱۰ صبح شروع مي شود، مي گويد: اين موارد را در تابلوي اعلانات داخل شعبه اطلاع رساني کرده ايم.

با متفرق شدن افراد، کارمند به بانک باز مي گردد و مراحل اداري کار پرداخت ارز دولتي به مسافران سفرهاي زيارتي آغاز مي شود.

ساعت ۸ صبح
به حضور فرزندان و خانم هايي که در معيت همسران خود عازم سفر زيارتي هستند، نيازي نيست و ارز آن ها به ولي يا همسر آن ها تحويل مي شود. اين خبر را کارمند بانک زماني اعلام مي کند که بسياري از افرادي که از اذان صبح منتظر مانده و با زن و فرزند خود در اين مکان اتراق کرده بودند، متفرق شده اند.

بر اساس کد ملي افراد و فهرست ثبت نامي حج و زيارت، صحت زائر بودن متفاضيان ارز کنترل مي شود و کارمندان بانک نسبت به صدور حواله ارز و تعيين سقف آن اقدام مي کنند.

طبق قانون و مصوبه دولت به زائران حج عمره ۴۰۰ دلار و افراد زير ۱۲ سال ۲۰۰ دلار و به زائران عتبات عاليات ۲۰۰ دلار و افراد زير ۱۲ سال ۱۰۰ دلار ارز دولتي به نرخ ۱۲۲۶ تومان پرداخت مي شود.

ساعت ۱۰
همه مراجعه کنندگان براي شروع عمليات پرداخت ارز لحظه شماري مي کنند که کارمند بانک مي گويد: بايد منتظر بمانيد تا نرخ رسمي ارز را از تهران استعلام کنيم. پس از دقايقي مرحله بعدي کار با اعلام اسامي افراد و تحويل فرم مخصوص فروش ارز براي تکميل مشخصات آغاز مي شود. درج شماره تلفن همراه، آدرس و نام و نام خانوادگي و کد ملي همراهان الزامي است.

خان بعدي بعد از تکميل اين فرم و کنترل ميزان ارز و مبلغ ريالي آن، تحويل فرم به باجه شماره ۱۹ است. براي حدود ۲۰۰ نفر متقاضي ۲ باجه فعال است و افراد در اين بخش مبلغ ريالي ارز را به صندوقدار پرداخت مي کنند.

خان بعدي مراجعه به باجه شماره ۱۵ است که ارز را بر اساس اسناد تأييد شده به افراد پرداخت مي کند. با ارائه کارت ملي افراد سهميه ارز دولتي را اخذ مي کنند و بالاخره بعد از ۶ ساعت معطلي از بانک خارج مي شوند. نکته جالب اين که افرادي که ساعت ۷ صبح و بعد از آن هم آمده اند کارشان زودتر از افرادي که از خروس خوان صبح منتظر بوده اند، راه افتاده است.

دل گفته هاي زائران
حرف ها و گلايه هاي مسافران نيز شنيدني و قابل تأمل است. «حسن خرمي» زائر عتبات عاليات مي گويد: چون شنيده بودم براي دريافت ارز دولتي بايد چند روز قبل از سفر از اذان صبح مقابل بانک بيايم و نوبت بگيرم امروز با همسر و فرزندانم بعد از خواندن نماز صبح به اين محل آمدم و در فهرست انتظار ثبت نام کردم ولي وقتي که بانک باز شد گفتند اين فهرست اعتباري ندارد. متأسفانه اين قصه هر روز تکرار مي شود و مسئولان بانک يا مديران شرکت هاي خدماتي زيارتي که از موضوع و سرگرداني مردم مطلع هستند، در اين زمينه اطلاع رساني نمي کنند.

او مي افزايد: اگر مطلع بودم که با مراجعه به بانک در ساعت ۷ صبح کارم انجام مي شود، از ساعت ۴ صبح به اينجا نمي آمدم و اين قدر وقت خود و خانواده ام تلف نمي شد.

«فاطمه حسيني» زائر ديگري هم که در نوبت دريافت ارز است، مي گويد: در زمينه سرگرداني مردم به ويژه سالخوردگان و کودکان در مقابل بانک، مسئولان بانک ملي و مسئولان حج و زيارت و دفاتر خدمات زيارتي را مقصر مي دانم. آن ها که از شرايط اطلاع دارند بايد در جلسات توجيهي به زائران در اين زمينه اطلاع رساني کنند و مسئولان بانک هم بايد شرايط، ضوابط و مراحل اعطاي ارز دولتي به مسافران را روي تابلو و بيلبوردي خارج از بانک اطلاع رساني کنند. اين که روي يک برگ کاغذ معمولي در تابلوي اعلانات بانک بنويسند که عرضه ارز ساعت ۱۰ صبح و بعد از اعلام نرخ رسمي ارز از سوي بانک مرکزي انجام مي شود کافي نيست.

يک شهروند نيز در اين باره مي گويد: چون پرواز مادرم براي سفر عمره مفرده روز دوشنبه بود، چهار روز قبل از آن، ساعت ۷ صبح مادرم را با ويلچر به بانک ملي مرکزي مشهد بردم و با انبوه جمعيت روبه رو شدم که برخي مي گفتند از قبل نماز صبح در نوبت هستند. منتظر ماندم و زماني که کار بانک شروع شد گفتند ما به دليل کمبود ارز فقط براي زائران ۲ روز آينده ارز پرداخت مي کنيم و چون پرواز شما ۴ روز ديگر است بايد روز شنبه بياييد؛ لذا روز شنبه دوباره مادر پيرم را به بانک بردم که با ازدحام اول هفته مسافران مواجه شدم. حتي کساني که در شعبه بولوار سجاد نوبت گرفته بودند، به دليل تمام شدن ارز در آن شعبه به اين محل آمده بودند از اين رو شاهد ازدحام جمعيت بوديم و متأسفانه مراجعه کنندگان به ويژه افراد سالخورده اذيت شدند.

«گلمکاني» عمره گزاري که چندي قبل با پارتي بازي موفق به دريافت ارز مسافري شده بود نيز مي گويد: ساعت ۹ شب به مقابل بانک ملي شعبه سجاد مشهد مراجعه و در فهرست نوبت نام نويسي کرديم. صبح که براي دريافت ارز به بانک مراجعه کرديم اعلام شد که فقط به ۳۰ نفر اول فهرست ارز اختصاص مي يابد و افراد ديگر بايد فردا مراجعه کنند. شب بعد زودتر به مقابل بانک رفتيم و در فهرست روز بعد نام نويسي کرديم باز هم روز بعد اعلام شد چون مثلاً ۲۰نفر از فهرست روز قبل مانده اند، اول بايد ارز آن ها پرداخت شود؛ بلبشويي ايجاد شده بود که در نهايت با پارتي بازي موفق شديم ارز دريافت کنيم و خيلي از افراد هم معمولاً به دليل نبود شعبه ارزي در شهرستان ها يکي دو روز قبل از حرکت، به مشهد مي آيند و متأسفانه به دليل اين نابه ساماني دست خالي بر مي گردند و موفق به دريافت ارز دولتي نمي شوند.

مردم مقصر هستند
موضوع سرگرداني زائران را با معاون شعب بانک ملي سرپرستي استان خراسان رضوي در ميان مي گذارم. «ساعي» مي گويد: ما اصراري بر آن نداريم که افراد متقاضي ارز مسافري از نيمه شب جلوي بانک تجمع کنند و نوبت بگيرند، دستورالعمل هاي بانک مشخص است و ما موارد را به حج و زيارت و شرکت هاي خدمات زيارتي اعلام کرده ايم و اگر مردم معطل مي شوند، خودشان مقصر هستند.

او مي افزايد: بارها و بارها به مردم اعلام کرده ايم که ما در پرداخت ارز مسافري مشکلي نداريم و طبق فهرست سايت حج و زيارت قبل از سفر ارز دولتي پرداخت مي شود و خوشبختانه تا به حال حتي يک مورد هم اتفاق نيفتاده است که زائري به ما مراجعه کرده باشد و موفق به دريافت ارز نشده باشد.

«ساعي» معاون بانک ملي شعب خراسان رضوي مي افزايد: متأسفانه عده اي از مردم باور نمي کنند که در ساعت اداري مي توانند ارز دريافت کنند و ترجيح مي دهند ساعت ها قبل مقابل بانک صف بکشند. وي با اشاره به اين که شرايط نسبت به ۸ ماه قبل خيلي بهتر شده است و مطابق با دستورالعمل هاي بانک مرکزي پرداخت ارز مسافري انجام مي شود، مي افزايد: در مشهد با توجه به حجم بالاي متقاضيان ۴ شعبه بانک ملي مرکزي در خيابان امام خميني(ره)، شعبه دانشگاه، شعبه راهنمايي و شعبه سجاد به اختصاص ارز مسافران اختصاص يافته است.

وي در پاسخ به اين سوال که چرا در جلسات توجيهي زائران بيت ا... الحرام و عتبات عاليات درباره چگونگي دريافت ارز اطلاع رساني نمي شود، مي گويد: احتمالاً علت آن تغييرات ضوابط و دستورالعمل هاي آني بانک مرکزي است که مسئولان ترجيح مي دهند اظهارنظر نکنند.

وي از پيشنهاد خراسان براي اطلاع رساني شفاف در بيرون از شعب بانک استقبال مي کند و مي گويد: براي اطلاع رساني به مردم حتماً اين کار را انجام خواهيم داد و انتظار داريم مردم هم به حرف افرادي که اطلاعي در اين زمينه ندارند، توجهي نکنند.

«ساعي» در پاسخ به اين سوال که آيا حضور کليه افراد خانواده در بانک الزامي است، مي گويد: به کاروان هاي حج و زيارت هم اعلام کرده ايم که سرپرست خانوار مي تواند براي افراد تحت تکفل خود که عازم سفر هستند، ارز مسافري به نرخ دولتي دريافت کند.

يکي از دست اندرکاران روابط عمومي سازمان حج و زيارت کشور نيز در پاسخ به پيگيري خراسان درباره اين که آيا اطلاع رساني به زائران عمره و عتبات عاليات براي چگونگي دريافت ارز مسافري انجام شده است، مي گويد: اطلاع رساني خاصي از سوي سازمان انجام نشده است، اکنون عمليات حج عمره در حال اتمام است و ان شاء ا... براي سال آينده برنامه ريزي مي کنيم که اطلاع رساني به زائران انجام شود تا کسي در روند دريافت ارز دچار سرگرداني و مشکل نشود.

با توجه به اين که هر سال يک ميليون زائر ايراني به سفر معنوي عمره مفرده در عربستان مي روند و يک و نيم ميليون نفر به زيارت اماکن مقدسه در کشور عراق مشرف مي شوند، مسئولان سازمان حج و زيارت در جلسات مختلفي موضوع چگونگي اختصاص ارز به اين زائران را بررسي و بر رفع تنگناهاي موجود تأکيد کرده اند.

به گفته مسئولان اين سازمان بخشنامه هاي متعدد بانک مرکزي در خصوص ارز مسافري که در سال گذشته چندين نوبت تغيير کرده و اصلاح شده است، موجب بروز مشکلاتي شده است و زائران از کاهش يافتن سقف ارز مسافري سفر عتبات از ۴۰۰ دلار به ۲۰۰ دلار اعلام نارضايتي کرده اند.

آن ها مدعي هستند که موضوع اختصاص ارز به زائران عتبات عاليات يا عمره مفرده به طور مستقيم به سازمان حج و زيارت مرتبط نمي شود.

چکيده گزارش
توجيه نشدن زائران سفرهاي زيارتي خارج از کشور و اطلاع رساني ناکافي درباره چگونگي دريافت ارز مسافري، مشکلاتي را براي متقاضيان به وجود آورده است و گاهي زائران عتبات عاليات و عمره ساعت ها در شعب بانک ملي سرگردان هستند. سالانه 2.5 ميليون نفر از کشورمان به اين سفرها مشرف مي شوند. گزارش ميداني خراسان حاکي است به دليل اطلاع رساني ناکافي از نحوه و زمان توزيع ارز در بانک ملي، برخي افراد بعد از نماز صبح مقابل بانک هاي عامل صف مي کشند. چنانچه مسئولان حج و زيارت و شرکت هاي خدمات زيارتي در جلسات توجيهي به زائران اطلاع رساني کنند و متوليان بانک ملي هم در بيرون از ساختمان شعب مورد نظر با نصب اطلاعيه مناسب، زائران را در جريان چگونگي و زمان پرداخت ارز دولتي قرار دهند، بسياري از مشکلات فعلي و مسئله اتلاف وقت افراد حل خواهد شد.