اختلال بينايی 89 درصد رانندگان جاده‌ها

شرق: از اين پس شركت‌هاي مسافربري اتوبوسراني، ستاره‌دار خواهند شد. ظاهرا پليس راه كشور تصميم گرفته ‌است كه نظارت و كنترل بيشتري بر ناوگان حمل‌ونقل عمومي كشور و به‌خصوص شركت‌هاي مسافربري داشته باشد. در صورت نهايي شدن اين طرح و اجراي آن توسط پليس راه كشور، شركت‌هاي مسافربري ملزم خواهند بود كه در انتخاب راننده دقت بيشتري به خرج دهند و از افراد عصبي، داراي مشكلات جسمي و رواني استفاده نكنند. همچنين به موجب اين طرح عملكرد اين شركت‌ها براساس ارايه خدمات، ايمني و به‌كارگيري راننده بررسي و سطح‌بندي خواهد شد.

«محمدرضا ميهماندار»، فرمانده پليس ‌راه كشور، در حالي خبر از طرحي مي‌دهد كه به تازگي در دستور كار پليس قرار گرفته است، كه به موازات آن و از آذر ماه سال گذشته طرحي مشابه توسط سازمان راهداري و حمل‌ونقل جاده‌اي كشور براي اجرا به تمامي شركت‌هاي مسافربري ابلاغ شده است. براساس طرح اين سازمان، شركت‌هاي مسافربري برون‌شهري، بسته به نوع امكاناتي كه در اختيار دارند و خدماتي كه به مسافران خود ارايه مي‌دهند، در پنج رتبه تقسيم‌بندي مي‌شوند.
با اين حال ميهماندار، طرح ستاره‌دار شدن شركت‌هاي مسافربري را در راستاي همان طرح رتبه‌بندي سازمان راهداري و حمل‌ونقل جاده‌اي كشور مي‌داند. فرمانده پليس راه كشور درباره دلايل تهيه و اجراي چنين طرحي به «شرق» مي‌گويد: «نگراني ما به عنوان پليس در بخش حمل‌ونقل عمومي در واقع كنترل وضعيت رانندگان براساس مدارك و همچنين رفتارهاي‌شان در جاده‌ها است كه بيشتر به بخش ايمني سفر برمي‌گردد.»
هرچند فرمانده پليس راه كشور تاكيد مي‌كند كه اگر قرار باشد سطح‌بندي در شركت‌هاي مسافربري اجرا شود به صورت مشترك اتفاق مي‌افتد اما به نظر مي‌رسد در اين راه مشكلاتي وجود دارد و تفاوت زيادي ميان آنچه كه مدنظر پليس راه كشور است و آنچه كه سازمان راهداري در حال اجراي آن است، وجود دارد. ميهماندار در حالي از توافق و برگزاري جلساتي در آينده با دوستان سازمان راهداري خبر مي‌دهد كه بيش از چهار ماه از ابلاغ و اجراي اين طرح توسط سازمان راهداري و حمل‌ونقل جاده‌اي مي‌گذرد. با اين همه، او تاكيد مي‌كند كه مشكلي وجود ندارد. «شخصا در جلساتي كه براي رتبه‌بندي شركت‌ها برگزار شده است، شركت نكرده‌ام. ولي همكارانم شركت كرده‌اند. قصد داريم بخش ايمني را به صورت جدي‌تري اعمال كنيم. جلساتي با سازمان راهداري برگزار خواهيم كرد و اگر هم به توافق نرسيم حتما به مردم اعلام مي‌كنيم كه چه شركت‌هايي بيشترين و چه شركت‌هايي كمترين حوادث را دارند. چراكه اطلاع از وضعيت ايمني شركت‌هاي مسافربري حق كساني است كه از آن استفاده مي‌كنند.»
نگاهي به آمار تصادفات جاده‌اي كشور و همچنين رفتارهاي پرخطر برخي رانندگان ناوگان مسافربري كه مسووليت جان تعداد زيادي از مسافران را بر عهده دارند، اصرار پليس راه كشور بر ايمن بودن شركت‌هاي مسافربري و سطح‌بندي آنها را قابل درك مي‌كند.
چندي پيش، «محمود خدادوست» رييس مركز تحقيقات پزشكي قانوني، از مرگ 20‌هزار و 68 نفر در تصادفات رانندگي در سال 1390 خبر داد كه در مقايسه با مدت زمان مشابه در سال گذشته كه 23‌هزار و 249 نفر در تصادفات رانندگي كشته شده بودند، 7/13‌درصد كاهش را نشان مي‌دهد. براساس اين آمار بيشترين محل وقوع مرگ‌هاي ناشي از تصادفات رانندگي، با 12‌هزار و 232 مورد، جاده‌هاي برون‌شهري اعلام شده است. در اين ميان سهم اتوبوس و ميني‌بوس 8/1‌درصد، خودرو سواري 9/38‌درصد، موتوسيکلت 24‌درصد، كاميون، كاميونت و تريلي 7/3 درصد و وانت‌بار 7/6‌درصد بوده است.
در آخرين آماري كه از اجراي تست سلامت و صلاحيت رانندگان كشور در چند سال گذشته اعلام شد، صلاحيت 13‌هزار و 700 نفر از رانندگان زير سوال رفت. علاوه بر اين در اين تست مشخص شد 89‌درصد رانندگان داراي اختلالات بينايي، 18‌درصد اختلال شنوايي، 10‌درصد داراي فشار خون، چهار‌درصد ديابت و 48‌درصد اضافه وزن هستند و 91‌درصد از رانندگان حمل‌ونقل عمومي، دخانيات مصرف مي‌كنند. همچنين علاوه بر تست‌هاي سلامت كه منجر به صدور كارت سلامت و صلاحيت براي رانندگان مي‌شود، پليس راه كشور با دفترچه‌هاي ثبت ساعت و ثبت سرعت، بر رفتار رانندگان نظارت دارد. هرچند براساس برخي شواهد، بعضي از راننده‌ها با دستكاري در صفحه‌هاي سرعت و كيلومترشمار خودرو مرتكب خلاف مي‌شوند. بحث ديگري كه پليس مطرح مي‌كند، حرفه‌اي نبودن تعدادي از رانندگان است. پليس راه كشور اين كاستي را متوجه سازمان راهداري مي‌داند.
به نظر مي‌رسد با توجه به همه اين موارد پليس راه كشور تصميم گرفته است كه خود به صورت مستقل وارد عمل بشود و همان‌طور كه ميهماندار گفته است، شركت‌هاي مسافربري را ستاره‌دار كند.
رتبه‌بندي سازمان راهداري و حمل‌ونقل جاده‌اي كشور
از اول آذر سال 1390، آيين‌نامه مربوط به رتبه‌بندي شركت‌ها توسط سازمان راهداري و حمل‌ونقل جاده‌اي كشور به ادارات كل حمل‌ونقل پايانه‌هاي استان‌ها ابلاغ شد و چهار ماه يعني تا پايان سال 90، به همه شركت‌هاي مسافري كه داراي پروانه اشتغال بودند و فعاليت مي‌كردند، مهلت داده شد كه مدارك خودشان را كامل كنند.
به گفته افندي‌زاده، رييس سازمان راهداري و حمل‌ونقل جاده‌اي كشور، اين سازمان جلسات زيادي را با كانون‌هاي شركت‌هاي مسافربري برگزار كرده و اين‌طور نبوده است كه ناگهان چنين تصميمي از سوي اين سازمان گرفته شده باشد. او در پاسخ به سوالي مبني بر اينكه هدف اين سازمان از رتبه‌بندي شركت‌هاي مسافربري چيست، به «شرق» مي‌گويد: «يكي از اهداف رتبه‌بندي شركت‌هاي مسافربري اين است كه خدمات بهتري توسط آنها به مسافران ارايه شود. و همچنين شركت‌ها انگيزه‌اي براي رقابت با يكديگر داشته باشند. به اين منظور، شركت‌هاي حمل‌ونقل بايد در جهت توسعه ناوگان، تجهيزاتي همچون دفاتر، فروش اينترنتي، ارايه خدمات به مسافران بالاخص در حيطه نقليه كه جا به جايي مسافر را بر عهده دارد، توقفگاه، اتوبوس‌هاي VIP، اتوبوس‌هاي ويژه و همه شرايطي كه مي‌تواند در رقابت‌شان تاثيرگذار باشد، تلاش كنند.»
از ابتداي سال 91، تمامي شركت‌ها و موسسه‌هاي مسافربري رتبه پنج را از طرف اين سازمان دريافت كرده‌اند. به اين ترتيب اگر شركتي خواهان يكي از رتبه‌هاي چهار، سه، دو و يك باشد، بايد مداركش را براساس شرايط تعيين شده از طرف اين سازمان تنظيم و ارسال كند. تعداد اتوبوس‌ها، نحوه خدمات‌رساني، ميزان فروش، پوشش رانند‌ه‌ها و همچنين تصادفات، مجروحان و مرگ‌و‌مير اتوبوس‌هاي هر شركت در سطح رتبه‌بندي‌شان تاثيرگذار است. «بنابراين دريافت رتبه‌هاي چهار و سه به بحث‌هاي سخت‌افزاري و داشتن دفاتر مناسب، استفاده از تكنولوژي و فناوري و ظرفيت ناوگان بستگي دارد كه اين را معمولا در اختيار استان‌هايمان قرار مي‌دهيم كه بتوانند اين مجوزها را صادر كنند و رتبه‌هاي يك و دو نياز به دقت بيشتر بالاخص در زمينه رضايتمندي مسافر دارد كه ستاد مركزي سازمان بعد از تاييد اين موارد توسط استان‌ها، اين رتبه‌ها را به شركت‌ها اعطا خواهد كرد.»
افندي‌زاده درباره صحبت‌هاي فرمانده پليس راه كشور به «شرق» مي‌گويد: «البته من مصاحبه ايشان را نخوانده‌ام ولي صحبت‌هايشان بايد در اين راستا باشد. چون تاسيس و فعاليت و تمديد شركت‌هاي مسافربري زير نظر سازمان راهداري و جاده‌اي است.»
معاون وزير راه، در ادامه تاكيد مي‌كند كه مسووليت مربوط به رتبه‌بندي شركت‌هاي حمل‌ونقل مسافربري جاده‌اي هم به عهده سازمان راهداري و حمل‌ونقل جاده‌اي وزارت شهرسازي است و چنانچه شركت‌هاي حمل‌ونقل داراي تخلفاتي همچون تصادفات و غيره باشند، كميسيوني در سازمان راهداري وجود دارد كه مسوول بررسي تخلفات است و از آنجا كه پليس هم در بخش ايمني نقش دارد، در اين كميسيون عضو است.
اتوبوس‌هايي با عمر 11 سال
در حال حاضر، بيش از دو‌هزار شركت مسافربري اتوبوسراني در كشور فعاليت مي‌كنند. سيستان و بلوچستان با 1443 دستگاه، بيشترين تعداد اتوبوس را در سطح كشور در اختيار دارد. پس از آن خراسان‌رضوي با 886 دستگاه، تهران با 784 دستگاه و اصفهان با 613 دستگاه در رده‌هاي بعدي قرار مي‌گيرند. كمترين تعداد هم متعلق به استان‌هاي كهگيلويه و بويراحمد و هرمزگان با 97 و 84 دستگاه اتوبوس است.
براساس آمار سال 1388، بيشترين تعداد اتوبوس‌ها بر حسب كشور سازنده با 77/92‌درصد متعلق به ايران است. پس از آن، آلمان با 01/3‌درصد و ايتاليا با 01/1‌درصد بيشترين سهم را دارا هستند. از ديگر كشورهاي سازنده مي‌توان به ترتيب به چين، ژاپن، جمهوري آذربايجان، فرانسه، سوئد، تركيه، ايرلند، كره‌جنوبي و ايالات متحده اشاره كرد.
فراواني تعداد اتوبوس‌ها بر حسب نوع سيستم تا پايان سال 1388، با 4804 دستگاه متعلق به بنز است. ولوو با 2555 دستگاه اتوبوس، اسكانيا با 1396 دستگاه و شهاب‌خودرو با 955 دستگاه، از ديگر سيستم‌هايي هستند كه بيشترين سهم را در ناوگان اتوبوسراني كشور از آن خود كرده‌اند.
هم‌اكنون، 18‌هزار اتوبوس برون‌شهري در ناوگان حمل‌ونقل عمومي كشور وجود دارد كه از اين تعداد، 9هزار اتوبوس، VIP و ويژه هستند. افندي‌زاده در اين‌باره مي‌گويد: «يكي از برنامه‌هايمان اين است كه به سمت اتوبوس‌هاي VIP و ويژه برويم كه البته اكثر شهرهاي بزرگ و فواصل طولاني، معمولا از اتوبوس‌هاي ويژه و VIP استفاده مي‌كنند. توسعه ناوگان به‌ويژه در زمينه اتوبوس‌هاي VIP، از شركت‌هاي بزرگ شروع و كم‌كم به شركت‌هاي ديگر هم ختم مي‌شود.»
174‌هزار و 482 راننده در بخش مسافري جاده‌اي و 500‌هزار و 803 راننده در بخش باربري فعاليت دارند كه از اين تعداد بيش از 14‌هزار نفر داراي تحصيلات كارداني و كارشناسي هستند. همچنين 2/38‌درصد از رانندگان پنج سال سابقه رانندگي دارند. 1/20‌درصد بين پنج تا 9سال، 8/13‌درصد 10 تا 14 سال، 3/7‌درصد 15 تا 19سال و تنها 10‌درصد داراي سابقه 20 سال يا بيشتر هستند. علاوه بر اين، براساس يافته‌هاي آماري، بيشترين تعداد رانندگان در رده سني 30 تا 39 سال هستند. رييس سازمان راهداري و حمل‌ونقل جاده‌اي، عمر متوسط اتوبوس‌ها را 6/11 سال عنوان مي‌كند و مي‌گويد: «ما بايد طبق قانون برنامه پنجم اين رقم را به 10سال برسانيم.» افندي‌زاده، سهم كل حمل‌ونقل جاده‌اي در تصادفات جاده‌اي را زير دو و نيم‌درصد اعلام مي‌كند. او با اشاره به سفرهاي برون‌شهري در تعطيلات نوروزي مي‌گويد: «در طول سال 90 حدود 225‌ميليون نفر با حمل‌ونقل عمومي جاده‌اي با صورت وضعيت جا به جا شده‌اند. يعني اين تعداد ثبت شده است. در تعطيلات نوروزي كه از 25 اسفند شروع و تا 15 فروردين ادامه داشت، حدود 46‌ميليون سفر از طريق حمل‌ونقل عمومي جاده‌اي جا‌به‌جا شده‌اند، كه 43‌درصد با اتوبوس، 36‌درصد با ميني‌بوس و 21‌درصد با سواري برون‌شهري بوده است. يعني روزانه به طور متوسط حدود دو‌ميليون و 300‌هزار نفر ظرفيت جابه‌جايي وجود داشته است.»