وضغیت اسفبار حیوانات بی زبان در باغ وحش‌های ایران

خشونت، عصبیت و مرگ؛ نتیجه کم‌بودن سرانه فضای نگهداری حیوانات در باغ وحش

در حالی که باغ وحش‌های جهان به سمت سافاری شدن پیش می روند، در باغ وحش های ایران هنوز حیوانات درشت اندام در قفس هایی کوچک چسبیده به هم نگهداری می شوند که در همان قفس ها هم مورد آزار بازدیدکنندگان قرار می گیرند.

خبرگزاری میراث فرهنگی- گروه محیط زیست- دیدن تصاویری از شیرهای درشت اندام به هم چسبیده در قفسی کوچک که همان ها هم توسط بازدیدکنندگان مورد آزار و اذیت قرار می گیرند، یکی از تصویرهای معمول در باغ وحش های ایران به خصوص ارم است. دادن خوراکی به حیوانات بدون در نظر گرفتن پیامد برای آنان نیز یکی دیگر از موارد معمول در باغ وحش ها است. جدا از این که اساسا این شیوه از مدیریت باغ وحش که در ایران دیده می شود در جهان منسوخ است، کوچک بودن فضاهای نگهداری حیوانات، یکی از مهم ترین مشکلات در باغ وحش ها است.

سیستم مدیریت باغ وحش ها در جهان به این شیوه در آمده که باغ وحش ها به سمت سافاری شدن پیش می روند. به این ترتیب که بازدیدکننده در نزدیکی حیوانات راه می رود و جانوران در فضاهایی باز، جایی مشابه زیستگاه های اصلیشان نگهداری می شوند. در چنین شرایطی حیوانات هرگز آن اندازه عصبی نمی شوند که به هم آسیب برسانند، درست عکس چیزی که در باغ وحش های ایران اتفاق می افتد. در مورد حیواناتی که خطرناک هستند نیز تدبیری اندیشیده شده به این شکل که حیوانات با جدارهای شیشه ای از بازدیدکنندگان جدا می شوند.

«شهرام امیرشریفی»، مدیرعامل انجمن دیده بان حقوق حیوانات در گفت و گو با CHN در مورد شرایط کنونی باغ وحش های ایران در مقایسه با باغ وحش های خارجی می گوید: «مساحت باغ وحش های دنیا به هیچ وجه با مساحت مکان نگهداری حیوانات در باغ وحش های ایران قابل مقایسه نیست. بخش های 3 متر در 4 متر یا 3 متر در 3 متری که در باغ وحش های ایران دیده می شود،‌ در تمام دنیا چیزی مسخره و خنده آور است.»

او اضافه کرد: «در تمامی باغ وحش های دنیا حیوانات فضایی درونی و بیرونی دارند که در فصل های مختلف و در شرایط مختلف گرما و سرما از آن استفاده می کنند، به علاوه این که شرایطی که برای آن ها در نظر گرفته می شود،‌ متناسب و نزدیک به زیستگاه واقعی آن هاست.»

در ایران سرانه فضای حیوانات بسیار پایین و بسیار بیش از حد تحمل حیوانات است. به علاوه این که در بسیاری از موارد حیوانات نر با وجودی که با هم سازگاری ندارند کنار هم نگهداری می شوند.

امیرشریفی در این باره می گوید: «در مورد مرال ها این موضوع نگهداری نرها در یک قفس، بسیار خطرناک می شود. این جانوران در فصل گاوبانگ بر سر ماده ها با هم رقابت می کنند و با شاخ به هم آسیب می رسانند. مواردی دیده شده که تمامی بدن نرها زخمی است. تنها راهکاری که در باغ وحش های ایران اتفاق می افتد، بستن نرها در قسمت هایی با مساحت یک متر در دو متر است که این هم به شدت به جانور آسیب وارد می کند.»

چندی پیش یکی از شیرهای ماده باغ وحش ارم توسط یکی از نرها خفه شد. این خبر البته رسانه ای نشد و مسوولان باغ وحش تلاش کردند کشته شدن این ماده را رفع و رجوع کنند. امیرشریفی کم بودن فضای شیرها را یکی از دلایل بروز این رفتار خشن از سوی یکی از نرها می داند که موجب عصبی شدن شیر نر شده است، این در حالی است که چنین موردی به طور طبیعی در میان شیرها اتفاق نمی افتد.

امیرشریفی در توضیح اهمیت سرانه فضای جانوران در باغ وحش می گوید:‌«مساله سرانه فضا در مورد حیوانات قلمرو طلب مانند خرس و گربه سانان و جانورانی مانند مرال که بر سر جفت می جنگند، بسیار مهم است.»

یکی از شایع ترین مواردی که در باغ وحش های ایران دیده می شود و به شدت آزاردهنده است، دادن خوراکی به جانوران و یا آزار آن ها با چوب است. امیرشریفی در این باره می گوید: «پیش از این چنین مشکلی وجود داشت اما در حال حاضر چند هفته است که در باغ وحش ارم حیوانات توسط حصارهای شیشه ای از بازدیدکنندگان جدا شده اند و جانوران مورد آزار قرار نمی گیرند.»

باغ وحش ها در دنیا مکان هایی هستند که یا در آن ها حیوانات مجروح نگهداری می شوند، یا مکانی برای تکثیر حیوانات است و یا از ایجاد آن اهداف آموزشی دنبال می شود. در ایران اما هیچ یک از این اهداف در ایجاد باغ وحش به چشم نمی خورد.

امیرشریفی در این باره می گوید: «هنگامی که ماموران آتش نشانی حیوانات آسیب دیده را برای نگهداری به باغ وحش منتقل می کنند، باغ وحش ارم از قبول آن ها خودداری می کند با این توجیه که مردم دوست ندارند حیوان آسیب دیده ببینند این بدان معناست که در واقع از حیوانات در باغ وحش به عنوان موجودی برای نمایش و درآمدزایی استفاده می شود.»

در مورد آموزش در باغ وحش های ایران نیز باید گفت چیزی که رخ می دهد بیشتر ضد آموزش است. هنگامی که پدری کمک می کند فرزندش از میله ها رد شود و به حیوانات پفک بدهد، یا کسی با چوب حیوانات را وادار به تکان خوردن و واکنش می کند، این غیر از آسیب و آزار جانوران، چه آموزشی در بر دارد؟

این عضو انجمن دیده بان حقوق حیوانات با تاکید بر این که باغ وحش ها به شیوه ای که امروز در ایران وجود دارد، از سوی فعالان محیط زیست اساسا پذیرفته نیست، گفت که اگر نتوانیم در کوتاه مدت باغ وحش ها را حذف کنیم، در گام نخست باید به رفاه حیوانات در همین باغ وحش ها فکر و برای آن اقدام کنیم.