توسعه حریم "امامزاده جعفر" و تخریب بافت تاریخی یزد

هنوز بمب ساعتی تخریب‌های بافت تاریخی شیراز در گوش‌ها زنگ می‎زند که دوستداران میراث فرهنگی از آغاز تخریب بزرگی در شهر بادگیرها و دوچرخه‌ها خبر می‌دهند. تن بافت تاریخی یزد چنان می‎لرزد که از صد زمین لرزه بدتر است. چرا مسئولان جلوی این زمین لرزه بزرگ نمی‌ایستند؟

گروه میراث فرهنگی- شیراز، اصفهان، جهرم، قشم، بوشهر و حالا بلدوزرها قرار است به جان تنها شهری که از دست تخریب‌ها تا حدودی جان سالم به در برده بود، بیافتند. مسئولان شهری طرح این تخریب بزرگ را از دو سال پیش چیده‌اند. این طرح اکنون لحظه به لحظه به مرحله اجرایی نزدیک‌تر می‎شود.

گفته می‌شود که در حال حاضر این طرح به بهانه توسعه حریم "امامزاده جعفر" و ساخت پارکینگ‌های محلی یزد آغاز شده است. هرچند که بسیاری از هیات امنای امامزاده نیز با تخریب بافت تاریخی اعلام مخالفت کرده‌اند.

اما این طرحی که مسئولان شهری با پشتوانه آن می‌توانند، این تخریب‌ها را انجام دهند، از کجا آمده است؟ به گزارش CHN، در طرح تفصیلی جدید یزد، وسعت بافت قدیم به 519 هکتار تقلیل یافته و محدوده‌ای به عمق 250 متر در امتداد ضلع شرقی بلوار بسیج به بافت اضافه شده که قرار است از این به بعد ملاک عمل شهرداری در مورد کاربری‌ها، گذربندی‌ها و تراکم‌های ساختمانی، ضوابط ساخت و ساز و... در بافت قدیم باشد.

بر اساس این طرح، بخش مهمی از محله سرسنگ، قسمتی از محله یعقوبی، کوی سعدی و... که پیش از این در محدوده بافت قدیم قرار داشته حذف و پس از تصویب طرح تفصیلی بافت فرسوده بر اساس آن مدیریت می‌شود.

عضو هیات مدیره انجمن خشت و خام یزد، اکنون از اجرایی شدن این طرح در ابعاد وسیع خبر می‌دهد و به CHN در این‌باره می‌گوید: «اکنون تخریب بخشی از بافت تاریخی یزد که برای توسعه حریم امامزاده جعفر و ساخت پارکینگ‌های محلی در نظر گرفته شده بود، آغاز شده است.»

"مصطفی فاطمی"، از اجرایی شدن این طرح اظهار نگرانی کرده و هشدار می‌دهد: «در صورت اجرایی شدن این طرح، بافت تاریخی یزد برای همیشه از خاطرها محو می‎شود و بخش مهمی از تاریخ ایران از بین می‌رود.»

بر اساس اسناد و مدارک، بیش از 4500 اثر تاریخی در استان یزد وجود دارد که از 4500 اثر، 1550 اثر تاریخی به ثبت ملی رسیده است. گفته می‌شود که بیش از 50 درصد آثار تاریخی یزد در بافت تاریخی آن قرار دارد. این آثار ارزشمند شامل بقعه‌ها، حسینیه‎ها، آب انبارها، خانه‌های تاریخی همراه بادگیر و مساجد می‌شود.

به نظر می‌رسد که مسئولان سازمان میراث فرهنگی تا کنون در برابر این تخریب‌ها ایستاده‌اند اما اکنون ورق برگشته و شرایط شکل دیگری گرفته است.

فاطمی می‌گوید: «تا کنون سازمان میراث فرهنگی و گردشگری یزد در برابر این تخریب‌ها ایستاده است اما بر اساس آخرین پیگیری‌ها نشان می‌دهد، این سازمان به دلیل فشارهای برخی از مسئولان اجرایی استان مجبور به موافقت با این تخریب‎ها شده است.»

این دوستدار میراث فرهنگی همچنین در مورد مخالفت هیات امنای این امامزاده با تخریب بخشی از بافت تاریخی می‌گوید: «این مخالفت‌ها به اندازه‌ای زیاد بوده که حتی یکی از اعضاء هیات امنا به دلیل استمرار این کار از سمت خود استعفاء داده است.»

این فعال حوزه میراث فرهنگی همچنین توضیح می‌دهد که با اجرایی شدن این طرح بسیاری از ساکنان بافت تاریخی یزد مجبور به فروش خانه‎های خود برای تخریب شده‎اند.

فاطمی می‌گوید: «در صورتیکه این تخریب‌ها ادامه داشته باشد، بیش از ده‌ها خانه تاریخی که بسیاری از آن‌ها قدمت‎شان به دوره قاجار برمی‎گردد و دارای بادگیرهای ارزشمندی هستند، تخریب می‎شود.»

یزد اولین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی جهان بعد از شهر ونیز ایتالیاست. استان یزد از سرزمین‌های کهن و تاریخی ایران زمین است. در بعضی از منابع بنای اولیه برخی از شهرهای این استان چون (میبد) را به سلیمان پیغمبر، (یزد) را به ضحاک و اسکندر مقدونی و (ابر کوه) را به ابراهیم پیغمبر نسبت داده‌اند. این بیانگر قدمت و دیرینگی پیشینیه تاریخی و فرهنگی سرزمین و مردم این دیار است.