زهرا شجاعی، اولین و آخرین رییس "مركز امور مشاركت زنان" دفتر ریاست‌جمهوری و مشاور سید محمد خاتمی در امور زنان بود. پس از پایان دولت اصلاحات و با روی کار آمدن محمود احمدی‌نژاد، این نهاد به "مركز امور زنان و خانواده" تغییر نام داد و بر روی "نقش محوري زن در تحكيم مناسبات خانوادگي" متمرکز شد. در دولت‌های نهم و دهم به ترتیب نسرین سلطانخواه (۵ ماه)، زهره طبیب‌زاده نوری (۴ سال و ۶ ماه)، زهرا سجادی (۳ ماه) و مریم مجتهدزاده (از آذر ۸۸ تا پایان دولت احمدی‌نژاد) عهده‌دار ریاست این مرکز بوده‌اند.

مشروح گفت‌وگو با پروین هدایتی، معاون طرح و برنامه مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری در ادامه از نظرتان می‌گذرد، فردی که معتقد است: "ما اعتقاد داریم که واقعا کار کرده‌ایم" و "بعضی قضاوت‌ها در خصوص ما بی‌انصافانه بوده است."

خانم هدایتی؛ از نظر شما مهمترین دست‌آورد مرکز امور زنان و خانواده در دولت دهم چه بوده است؟

باید در ابعاد مختلف این دست‌آوردها را تقسیم بندی کرد. در حوزه سیاست‌گذاری می‌شود ۱۴ رشته گفت ماده ۲۳۰ مهمترین آنها است. این ماده در اصل یکی از مواد برنامه پنجم توسعه اقتصادی - اجتماعی است. این سند تنها برای کتاب‌خانه‌ها تهیه نشده است بلکه در بودجه سال ۹۲ لحاظ شده است. در متن آن آمده که "دولت با همکاری سازمان‌ها و دستگاه‌های ذی‌ربط از جمله مرکز امور زنان و خانواده با هدف تقویت نهاد خانواده و جایگاه زنان در عرصه‌های اجتماعی و استیفاء حقوق شرعی و قانونی بانوان در همه زمینه‌ها با تدوین و تصویب "برنامه جامع توسعه امور زنان و خانواده" مشتمل بر ۱۴ محور تحکیم بنیان خانواده، بازنگری قوانین و مقررات مربوطه، پیشگیری از آسیبهای اجتماعی، توسعه و ساماندهی امور اقتصادی معیشتی با اولویت ساماندهی مشاغل خانگی برای زنان سرپرست خانوار و زنان بدسرپرست، تأمین اجتماعی، اوقات فراغت، پژوهش، گسترش فرهنگ عفاف و حجاب، ارتقاء سلامت، توسعه تواناییهای سازمانهای مردم نهاد، ارتقاء توانمندیهای زنان مدیر و نخبه، توسعه تعاملات بین‌المللی، تعمیق باورهای دینی و اصلاح ساختار اداری تشکیلاتی زنان و خانواده اقدام قانونی نماید."

دست‌آورد ما در بعد ساختاری هم تشکیل ستاد ملی زن و خانواده است که این ستاد بر اساس ماده 138 قانون اساسی تشکیل شده است و مصوبات آن در حکم مصوبات هیات دولت است. با وجود این ستاد مصوباتی که در حوزه زنان داریم نیازی به معطلی در بوروکراسی ندارد. در حقیقت با وجود این ستاد در قانونگذاري حوزه زن و خانواده و رفع خلاءها تسریع خواهد شد.

این انتقاد به عملکرد معاونت امور زنان و خانواده دولت دهم وارد است که طی این مدت مشارکت زنان در جامعه کاهش پیدا کرده و سعی شده بیشتر زنان را به خانه‌ها هدایت کنند. نظر شما چیست؟

متاسفانه این را ما خودمان هم شنیده‌ایم و جاهای دیگر هم مطرح می‌کنند. ببینید مساله زنان یک مساله فرابخشی است، چیزی نیست که معاونت امور زنان تنها به آن بپردازد یا چاره رفع مشکلات زنان تنها در این مرکز باشد. انتظاری که در جامعه از یک ساختاری مثل ساختار ما می‌رود انتظاری ورای ماموریت‌ها و توان ماست. مثلا اگر در حوزه اشتغال باید اتفاقی بیفتد نه تنها برای زنان بلکه برای مردان هم باید کار بشود.

ما اعتقاد داریم که واقعا کار کرده‌ایم، یعنی آنچه که به لحاظ قانونی و اجرایی در توانمان بوده انجام داده‌ایم. درست است که شاید کافی نبوده باشد اما تا آنجا که توانسته‌ایم سعی داشته‌ایم به وظایف خود عمل کنیم. منتها اقداماتی که انجام شده همانطور که می‌دانید اقداماتی نیست که ما بتوانیم در کوتاه مدت پاسخش را بگیریم، برای پاسخ گرفتن از این اقدامات زمان لازم است.

مشاغلی که ایجاد شده بیشتر مشاغل خانگی بوده است، یعنی تاکید شده زنان مشاغل خانگی داشته باشند که عده‌ای معتقدتد همین رویکرد زنان را از جامعه دور می‌کند.

متاسفانه این برداشت‌ها ناصحیح است. چه کسی گفته مشاغل خانگی چون اسم "خانه"در آن هست فقط برای زنان است؟ مشاغل خانگی شامل مردان هم شامل می‌شود. این یکی از راه‌کارهایی است که نه فقط در کشور ما در خیلی از کشورهای امروز دنیا هم برای کاهش هزینه‌های تولید و هم به خاطر توسعه اشتغال استفاده می‌شود. شما حتما درباره کشورهای پیشرفته دنیا شنیدید که خیلی‌ از مصنوعات را داخل خانه‌ها می‌سازند. متاسفانه چون خانه در ذهن ما مساوی است با زن این تصور پیش می‌آید که مشاغل خانگی یک مشاغل خرد و پیش پا افتاده است در صورتی که این بردن صنعت داخل خانه‌هاست. در کشورهای دیگر می‌شنویم که چیزهایی مثل ساعت و کامپیوتر داخل خانه ساخته می‌شود. در کشور پیشرفته‌ای مثل چین که الان تولیداتش دنیا را گرفته است می‌توانیم تاثیر مشاغل خانگی را ببینیم.

در خصوص مشاغل خانگی برای زنان و مردان صحبت کردید اما مرکز شما قرار بوده است با محوریت مسائل زنان فعالیت داشته باشد...

اشکالی ندارد، ما الان با یکی دو تا از صنعت‌ها صحبت کردیم و قرار است خطوطی از تولید این صنایع را که می‌شود به راحتی به خانه‌ها آورد و کارشان را انجام داد، به خانه‌ها ببریم.

هم برای زنان و هم برای مردان؟

بله، اصلا برای خانواده است یعنی ما می‌توانیم برای خانواده اشتغال‌زایی کنیم. آموزش‌های کوچکی می‌بینند و بعد از آن می‌توانند مشغول به کار شوند. متاسفانه همانطور که گفتم تصورات ذهنی یا مدل‌های ذهنی که در افراد جامعه وجود دارد برداشت‌هایی به این شکل به وجود آورده، در صورتی که اصلا این یک اتفاق زنانه نیست بلکه اتفاقی در حوزه خانواده است و سازوکارها باید در حوزه خانواده باشد. ما در این سه سال و اندی فرصت کردیم زیرساخت‌های قانونی را تنظیم کنیم و یک مقدار هم در بحث اجرا ورود پیدا کردیم اگر انشاءالله دوستانی که بعد از ما تشریف خواهند آورد ادامه بدهند و بر این باور باشند، شما خواهید دید که مشاغل خانگی یک راه نجاتی است برای تولید ارزان قیمت. برخی فکر می‌کنند مشاغل خانگی فقط ترشی درست کردن و یا خیاطی کردن است؛ خیر اینطور نیست تولید از جنس تولید صنعتی مد نظر ما بوده است.

یک سری قوانین هم مثل کم کردن ساعات کاری زنان، دورکاری و افزایش مرخصی زایمان زنان که در ظاهر به نفع زنان به نظر می‌رسد اما در حقیقت به ضرر زنان تمام شده با حمایت شما به تصویب رسیده است. این قوانین باعث شده خیلی از کارفرماها ترجیح بدهند از نیروی مرد استفاده کنند و الان می‌بینیم که نرخ بیکاری زنان افزایش داشته است.

ما برای اینکه بتوانیم این مشکلات را حل کنیم پیشنهاد دادیم به منظور تشويق كارفرمايان براي استخدام زنان مشوق‌هايي در نظر گرفته شود. به عنوان نمونه کارفرمایان به ازاي استخدام تعداد مشخصي سرپرست خانوار از برخي از معافيت‌هاي مالياتي يا تسهيلات بيشتر بانکی استفاده می‌کنند. وزارت کار و تعاون هم موظف شده است مشوق‌های مالیاتی و بیمه‌ای را برای کارفرمایانی که زنان را استخدام می‌کنند در نظر بگیرد.

اما با وجود حمایت‌هایی که از آن صحبت می‌کنید می‌بینیم که نرخ بیکاری زنان افزایش پیدا کرده است

این ربطی به این موضوع ندارد؛ ما باید متغیرها را درست کنار هم بچینیم. شما می‌دانید در یکی دو سال اخیر اقتصاد کشور به دلیل تحریم‌ها به سمت و سویی رفته که سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف اشتغال با مشکلاتی مواجه شد که مساله اشتغال را تحت‌الشعاع قرار داده است. این دیگر به مرکز امور زنان ربطی ندارد یک مشکلی است که کل کشور درگیرش شده‌اند. این عزم باید در تمام سیستم وجود داشته باشد که مشکل اشتغال را حل کنند. چون ما نه تنها در حوزه زنان در حوزه مردان هم این مشکل را داشته‌ایم.

در دولت دهم، ۱۴ رشته دانشگاهی برای دختران از دانشگاه‌های کشور حذف شده، این اتفاق با حمایت معاونت شما صورت گرفته...

اصلا، اصلا؛ من کاملا تکذیب می‌کنم. البته گفته شد این اقدام را خود وزارت علوم انجام داده ما در پیگیری‌هایی که کردیم گفتند این ۱۴ رشته تک‌جنسیتی شده یعنی برخی از دانشگاه‌ها فقط خانم‌ها و برخی از دانشگاه‌ها فقط پسران را می‌پذیرند، نه که رشته‌ها برای خانم‌ها حذف شده باشد. بحث‌های کارشناسی زیادی است، برخی‌ها رشته‌های مهندسی را برای خانم‌ها زیاد لازم‌الورود نمی‌بینند. از این دست مسائل زیاد داریم. اما اینکه فکر کنیم همه مشکلات جامعه زنان باید توسط مرکز امور زنان پیگیری و برطرف بشود که این اشتباه است. این یک کار فرابخشی است یعنی باید اعضای فراکسیون زنان مجلس، قوه مقننه و خود قوه مجریه و حتی بخش‌هایی از کار که به عهده قوه قضاییه است با هم دست به دست هم بدهند و یک مشکل بررسی و حل بشود. انتظار داشتن از یک مرکز که به حمدالله ما معاونتش کردیم اما محدودیت‌هایی هم دارد و به لحاظ ساختاری در خیلی از حوزه‌ها هم نمی‌تواند ورود کند، یک مقدار نابه‌جاست.

اما سوال آخر، در این مدت‌ بارها گفته شده که معاونت زنان زیاد اختیاری از خودش ندارد و تحت تاثیر پروین احمدی‌نژاد و اعظم فراحی یعنی خواهر و همسر رئیس دولت بوده است، شما تایید می‌کنید؟ اعمال نفوذی از سوی این دو نفر شده است؟