در واقع کاهش 40 تا 60 درصدی تراز آب دریای خزر طی 5 سال اخیر و تصور تکرار سرنوشتی مشابه آنچه برای شورترین دریاچه جهان اتفاق افتاده، کابوس دهشتناک مردمانی شده که شریانهای حیاتی شان به جنگلهای هیرکانی و دریا با ماهیان خاویاری اش، که دیگر مخصوص از ما بهتران شده، وابسته است. این اما درحالی است که مسؤولان ، کارشناسان و فعالان محیط زیست نسبت به این موضوع چندان احساس نگرانی نمی‌کنند، زیرا آنان با توجه به سابقه تاریخی، پیشروی و پسروی آب دریای خزر را پدیده ای کاملاً طبیعی می دانند.
از جمله دکتر «محمد باقر نبوی» معاون سابق محیط زیست دریایی سازمان محیط زیست، عقب نشینی آب دریای خزر را پدیده ای طبیعی می داند و با اشاره به اینکه حدود 90 درصد آب خزر از شمال و شمال غرب این دریاچه وارد آن می شود، می افزاید: دریای خزر بزرگترین مخزن آبی داخل خشکی‌ها در کل دنیاست . حدود 40 درصد آبهای درون خشکی‌ها را تشکیل می‌دهد و370 تا 420 کیلومتر مربع وسعت این دریا است. بنابراین به سادگی سطح آب آن کاهش یا افزایش نمی یابد. البته یک مرحله پیرودیکالی دارد که کم و زیاد می شود که آن نیز تابعی از ورودی های آب است .یعنی وقتی 80 تا 85 درصد آب این دریاچه از رودخانه ولگا و کورا ، اورال و ترک تامین می شود، اگر ورود آب از این رودخانه‌ها به خزر کم شود، ما با کاهش آب در این دریا مواجه خواهیم شد . وی می‌افزاید وقتی این پدیده رخ دهد در جاهای کم عمق خشکی بستر خودش را نشان می دهد، اما در جاهایی که عمق دریا مناسب باشد نمود چندانی نخواهد داشت . وی چالشهای دریای خزر را بیشتر زیست محیطی می‌خواند و می گوید: در واقع بیشتر چالشهای ما در این دریا آلودگیهای نفتی و صنعتی هستند که کشورهای حوزه آن باید فرصت کنوانسیون تهران را مغتنم بشمارند و با امضای پروتکلهای تهیه شده از هیچ تلاشی برای حفاظت از خزر دریغ نکنند.

افزایش برداشت آب از ولگا
دکتر «کرباسی» معاون محیط زیست دریایی سازمان محیط زیست نیز در این باره می گوید: پسروی و پیشروی آ ب دریای خزر یک محدوده زمانی خاص دارد. ممکن است در یک چرخه هیدرولیکی 30 ساله این اتفاق تکرار شود . یعنی در یک دوره به علت بارشهای کمتر پسروی و در چرخه پرآبی تراز آب افزایش پیدا کند.در واقع کاهش یا افزایش تراز آب خزر تا یک متر کاملاً طبیعی است. وی افزون بر عامل هیدرولیکی، افزایش برداشت آب از رودخانه ولگا را که به تنهایی حدود 80 درصد آب دریای خزر را تشکیل می‌دهد ، به عنوان عامل دیگر کاهش تراز آب این دریاچه عنوان و تصریح می‌کند: در دو سه سال اخیر کشور روسیه سیاستهای کشاورزی‌اش را تغییر داده و میزان برداشت از این رودخانه را افزایش داده است که در نتیجه آن ورودی آب به خزر کم شده و این امر تا حدی به پسروی آب کمک کرده است.
وی با اشاره به اینکه بر اساس اندازه گیریهای سازمان بنادر و دریانوردی و همچنین مؤسسه تحقیقات خزر تاکنون حدود 40 سانتی متر آب خزر کم شده و این برای بنادر ایران چندان خوب نیست، خاطر نشان می‌کند: 40 سانتیمتر کاهش، ممکن است در بعضی مناطق یک متر عقب نشینی بستر را نشان بدهد و در بعضی مناطق 500 متر. این به شیب هیدرولیکی منطقه بستگی دارد .
وی با اشاره به اینکه کاهش ورودی آب سایر رودخانه‌ها به دریای خزر تأثیر چندانی در کاهش یا پسروی آب این دریا نداشته است ، می گوید: عامل تعیین کننده در کاهش و افزایش آب خزر به ورودی آب از رودخانه ولگا بستگی دارد .

خطای انسان
وی با اشاره به اینکه هنوز با دولت روسیه در زمینه افزایش برداشت آب از رودخانه ولگا صحبتی نشده است ، می افزاید: اگر پروتکلی که در رابطه با ارزیابی آثار زیست محیطی فرامرزی است به امضا برسد می توان امیدوار بود برداشت از ولگا نیز کاهش یابد، چون در این صورت هریک از کشورهای حوزه که می خواهد فعالیت اقتصادی بزرگ انجام بدهد که تأثیرش بر دریای خزر ملموس باشد، باید از چهار کشور دیگر مجوز اخذ کند تا بتواند آن را اجرا کند. وی با بیان اینکه خطایی که انسان انجام می دهد آن است که به هنگام پایین آمدن سطح آب اقدام به تصرف بستر دریا و ساخت و ساز در آن می کند، می گوید: این درحالی است که پس از یک دوره 10 تا 12 ساله با افزایش تراز آب این سازه‌ها زیر آب می رود و علتش را پیشروی آب دریا می گذارند، در حالی که پیشروی و پسروی‌ای در کار نبوده است .
وی پیامدهای پسروی آب خزر را بیشتر اقتصادی می داند و می گوید: در این صورت کشتی‌ها نمی توانند به بنادر بیایند و نیاز به لایروبی در بنادر خواهد بود که میلیاردها تومان هزینه در بر خواهد داشت، ضمن اینکه زیستگاه های آبزیان از بین می رود .