و . . . بي بي جان نماند و اين روزها را نديد. اما ما داريم مي بينيم؛ روزهايي که بيماري هاي صعب العلاج شده است مثل سوء هاضمه آن روزها؛ روزهايي که ديگر نام سرطان کسي را آن قدرها هم شوک زده نمي کند. روزهايي که در"محله دکترها"پليس راهنمايي مي ايستد تا ترافيک سنگين را کنترل کند و روزهايي که بيماران نيازمند، معالجه را ترک مي کنند تا در سکوت بميرند.

. . . و در اين دوره رواج درد و بيماري، همه از خودشان و از يکديگر يک سوال مي پرسند؛، سوالي که خود پاسخش را کم وبيش مي دانند ولي گويي با اين سوال در نهايت استيصال به دنبال راه نجاتي هستند؛"چرا اين قدر بيماري زياد شده؟" گويي آن ها هم که هم اکنون در سلامت به سر مي برند، مي دانند دير يا زود نوبت خودشان است.

از بيماري تا ناچاري
براي درک بهتر شرايطي که قشر زيادي از مردم در آن به سر مي برند سري مي زنم به چندين درمانگاه و مطب، البته با نگاهي روزنامه نگارانه. آن چه مي بينم رقت آور است و تأسف بار.

اين جا همان"محله دکتر"هاست. محله اي که در هر شهري وجود دارد و روز به روز هم پر رونق تر مي شود. نه جاي پارکي هست و نه حتي پياده روي خلوتي. آدم ها در هم مي لولند و همه نگران هستند. چهره ها خسته است و رنجور. گويي درد حتي در چهره همراهان بيماران هم دويده است. اغلب عکسي يا آزمايشي در دست دارند و به سمتي مي روند که شايد طبيب آن جا باشد.

در اين بين هستند کساني که وضعشان به مراتب بدتر است؛ شهرستاني ها. در اين سوز سرما کنار پياده رو نشسته اند و ساکي کهنه و فلاسکي چاي در گوشه اي نهاده. زن خود را در چادرش پيچيده و از زير چادر صداي گريه کودکي به گوش مي رسد. نمي دانم از درد بيماري است يا گزش سرما. اين ها از جمله بيماراني هستند که کيلومترها راه آمده اند به اميد درمان و هنوز دکتر نيامده است.

حتي پزشکان جوان و تازه کار هم که هنوز اسم و رسمي در نياورده اند، به ندرت وقت دارند چه برسد به پزشکان معروف. اگر پارتي نداشته باشي، يا لاي دفترچه بيمه ات چند برگ اسکناس نباشد، خيلي زود که نوبت بدهند ۳ ماه ديگر است. بعد از يک حساب ساده سر انگشتي حيرت زده از خودت مي پرسي: يعني واقعا اين قدر مريض هست؟

آزمايشگاه، فيزيوتراپي، راديو تراپي و راديولوژي، هر کجا که مي روي غلغله است. براي نشستن که هيچ، گاهي حتي جا براي ايستادن هم نيست. نوبت که مي گيري بايد بروي بيرون و با سرما دست و پنجه نرم کني و در اين بين دلم چقدر براي کودکان بي گناه مي سوزد که تاوان چيزي را مي دهند که هيچ ربطي به آن ها ندارد.

در راهروهاي درمانگاه ها اوضاع به مراتب بدتر است. هواي خفه و بوي نامطبوع محيط با انبوه جمعيت در هم آميخته آدم سالم را هم بيمار مي کند. باز هم همان سوال تکراري: اين همه بيماري از کجا؟ چرا؟

پشت در اتاق هر پزشک چندين نفر ايستاده اند. گويي منتظرند تا در باز شود و همه با هم هجوم ببرند داخل و منشي پشت در نشسته خسته و عصباني، گويي تنها وظيفه اش کنترل اين جمعيت خسته و دردمند و عاصي است. هر پزشک ۲ يا ۳ بيمار را همزمان ويزيت مي کند و باز هم وقت کم مي آورد و بيمار اضافه!

نوبت دهي را اينترنتي هم که بکنند باز در همان ۱۰ دقيقه اول همه نوبت ها تمام مي شود. انگار که براي تور ارزان قيمت ثبت نام مي کنند. آن اختياري است و فانتزي ولي اين بيماري است و از روي ناچاري. با هر که صحبت مي کني در نهايت همان جمله آشنا را مي شنوي: "همه مردم مريض اند. اين همه مريضي از کجا آمده؟ قديم ها که اين طور نبود."

اول؛ آلودگي هوا
شايد آلودگي هوا بيشترين سهم را در افزايش بيماري ها به ويژه در شهرهاي بزرگ داشته باشد. کما اين که معاون تحقيقات و فناوري وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشکي چندي پيش اعلام کرد:"آلودگي هوا مشکل اصلي بروز بيماري هاي امروزي است."

دکتر"سيروس مرندي"آنکولوژيست و مدرس دانشگاه نيز با تأييد اين مطلب مي گويد: مي دانم که مردم به دنبال دليل افزايش بيماري ها در جامعه هستند ولي پاسخ به قدري به آن ها نزديک است که شايد کمتر به آن توجه مي کنند. در واقع يکي از مهم ترين دلايل افزايش بيماري ها را مردم هر روز تنفس مي کنند، گويي مرگ را و آن آلودگي هواست. آلودگي هوا به خودي خود منشاء بسياري از بيماري هاي رايج امروزي است.

اما به گفته دکتر مرندي سرطان ريه، معده و بيماري هاي قلبي مهم ترين تبعات آلودگي هواست. وي توضيح مي دهد: هر چند اين بيماري ها مستقيماً و منحصراً مربوط به آلودگي هوا نيست، اما آلودگي هوا يکي از عوامل مهم به وجود آورنده و تشديد کننده آن ها به حساب مي آيد.

دوم؛ گراني شير
حذف يارانه شير اولين خشت کج ديواري بود که گويا قرار است تا ثريا کج برود و اين ديوار متاسفانه بر سر مردم ضعيفي خواهد ريخت که منتظر هستند بر اساس همه اسناد بالا دستي دولت و سند چشم انداز از امنيت غذايي شان مراقبت شود.

دکتر"هانيه صفارزاده"متخصص تغذيه در اين باره مي گويد: متاسفانه با کاهش کمي و کيفي مصرف شير در خانواده هاي ايراني و حتي حذف کامل آن از سبد غذايي برخي اقشار ضعيف، انتظار افزايش بيماري هايي همچون پوکي استخوان، کمبود کلسيم، پوسيدگي شديد دندان ها و کاهش قدرت ايمني بدن مي رفت؛ يعني وضعيتي که هم اکنون جامعه با آن درگير است.

وي توضيح مي دهد که شير به عنوان پادزهر قوي آلودگي هوا نيز عمل مي کند و مي تواند تا حد زيادي تبعات آلودگي هواي شديد شهرهاي بزرگ را به ويژه براي کودکان به حداقل برساند که با حذف آن از سبد غذايي تأثيرات نامطلوب آلودگي هوا بيشتر خود را نشان مي دهد.

وي تأکيد مي کند: براي برون رفت از اين وضعيت و کاهش تبعات آن در آينده دولت بايد شير با کيفيت مناسب را مشمول يارانه قرار دهد وگرنه به زودي شاهد وضعيتي به مراتب بدتر از اين خواهيم بود.

سوم؛ شيوه نادرست زندگي
طبق گزارش هاي به دست آمده سرطان سومين عامل مرگ در ايراني ها به شمار مي رود. چندي پيش رئيس انجمن سرطان ايران اعلام کرد: علت اصلي افزايش سرطان روش هاي غلط زندگي و مواد سرطان زايي است که اطراف ما را احاطه کرده اند. ما تا وقتي در همين وضعيت زندگي کنيم و روش زندگي سالم را پيش نگيريم با افزايش ابتلا به سرطان طرف هستيم.

دکتر مرندي آنکولوژيست، در اين باره مي گويد: هم اکنون سرطان معده در ايران بيشترين مبتلايان را هم در بين مردان و هم در بين زنان دارد. سرطان هاي ريه و پروستات در آقايان و سينه در خانم ها هم سهم بالايي از بيماران سرطاني در کشور ما را تشکيل مي دهند.

وي توضيح مي دهد: تغييرات اجتماعي در ايران و بسياري از کشورهاي منطقه طي 30 سال اخير، وضعيت سلامت مردم را دستخوش تغييرات و دگرگوني هاي فراوان کرده است. تغيير سنت هاي گذشته و به کار گيري شيوه هاي جديد زندگي به تغيير در الگوهاي غذايي از جمله افزايش دريافت چربي هاي اشباع شده و کاهش دريافت ميوه و سبزي و ويتامين هاي آن منجر شده که اين امر باعث افزايش شيوع بيماري هاي غيرواگير مانند بيماري هاي قلبي- عروقي، سرطان و ديابت شده است.

اين آنکولوژيست مي گويد: افزايش بار بيماري هاي غير واگير نظير بيماري هاي قلبي و کليوي، ديابت، کبد چرب، سرطان و شيوع بالاي چاقي در ميان ايراني ها همه و همه حکايت از غلبه سبک زندگي نادرست در کشورمان دارد و نشان مي دهد دوري از توصيه هاي بهداشتي و سلامت که در سبک زندگي ايراني- اسلامي همواره به آن توصيه مي شود، چه تبعات بزرگي در پي دارد.

در اين بين"ندا رحمت پور"مشاور خانواده و روان شناس نيز اين عامل را در افزايش بيماري ها بسيار مهم مي داند و مي گويد: سبک زندگي مفهومي است که متن زندگي ما را در بر مي گيرد. از خورد و خوراک تا روابط و رفتارهاي فردي و اجتماعي همه و همه بيانگر آن است که ما از چه اصول و قواعدي در زندگي پيروي مي کنيم.

وي اضافه مي کند: از همين روست که در روايات رسيده از اهل بيت عصمت و طهارت، در کنار توصيه هاي اخلاقي و رفتاري، انواع و اقسام دستورات بهداشتي و تغذيه اي را مشاهده مي کنيم؛ دستوراتي که با قوانين علوم پزشکي و سلامت تطابق کامل دارد و عمل به آن ها مي تواند ضامن سلامت جسم باشد.

رحمت پور مي گويد: در مقابل اين، به سبک زندگي صنعتي غربي غذاهاي آماده اي داريم که انواع و اقسام مواد غيرمجاز تغذيه اي مانند نمک، شکر و چربي زياد را در خود جاي داده اند اما به سرعت در دسترس قرار مي گيرند و با همان سرعت نيز مي توانند ما را بيمار کنند. علاوه بر اين اگر براي صرف يک وعده غذاي سالم در سفره ايراني تزئين شده با ماست و سبزي خوردن، تمام اعضاي خانواده در کنار هم جمع مي شوند و در کنار صرف غذا، فرصت دارند تا در اين روزگار ماشيني از کنار هم بودن لذت ببرند، فست فود ها اين فرصت کوتاه گره گشا را نيز از اعضاي ما مي گيرد و در عوض زمان بيشتري به ما براي غوطه ور شدن در مشکلات زندگي مي دهد.

چهارم، افسردگي
دکتر ندا رحمت پور، روان شناس و مدرس دانشگاه افسردگي را نيز يکي از دلايل بروز بيماري هاي گوناگون مي داند. در واقع وي معتقد است که هر چند افسردگي معلول عوامل ديگري است ولي خود مي تواند علت بسياري از بيماري ها باشد.

وي توضيح مي دهد: عامل افسردگي ترکيبي از عوامل بيولوژيکي، روان شناسي، و عوامل اجتماعي است. به عبارت ديگر شيوه زندگي شما، روابطي که داريد و مهارت هاي زندگي که براي مقابله با مشکلات آموخته ايد اگر از عامل ژنتيک مهم تر نباشد کم ارزش تر نيست. اگر چه عوامل تهديد کننده مشخصي هستند که مي توانند شما را در برابر افسردگي آسيب پذيرتر کنند، از جمله مشکلات اقتصادي شديد و کاهش روابط خانوادگي و عاطفي.

رحمت پور در توضيح اين عوامل مي گويد:عواملي چون تنهايي، نداشتن پشتيبان اجتماعي، زندگي در شرايط سخت و استرس بالا، سابقه افسردگي فاميلي، مشکلات زناشويي يا روابطي از اين قبيل، مشکلات مالي و سرمايه اي، مصرف مواد مخدر و مشروب، بيکاري يا نداشتن شغل مناسب، وجود مشکلاتي در سلامتي يا داشتن امراض مزمن باعث بروز و تشديد افسردگي و پس از آن انواع بيماري هاي جسمي مي شود که خود طيف وسيعي را شامل مي شود.

چاره چيست؟
طبيعي است که پس از دانستن صورت مسئله، همه در پي يافتن پاسخ آن هستند؛ اکنون چه بايد کرد تا ما و خانواده مان نيز به جمع کثير بيماران نپيونديم و يا حداقل ديرتر در اين گروه قرار گيريم؟

هرچند اصلاح برخي عوامل، به ويژه عوامل تأثير گذار بر روح و روان از قبيل بيکاري، تورم، کاهش درآمدها و ديگر مشکلات اقتصادي و نيز آلودگي هوا تا حد زيادي به دولت و تصميم گيري هاي کلان آن باز مي گردد ولي به گفته متخصصان شايد بهترين و مهم ترين راهکاري که بتوان براي مقابله با 70 درصد بيماري ها انجام داد ترويج فعاليت بدني براي افراد باشد. راهکاري که روشي سودمند براي پيش گيري از بيماري هاي مزمن و اقدامي مقرون به صرفه براي ارتقاي سلامت جامعه است. به ويژه آن که بررسي هاي علمي نشان مي دهد، فعاليت بدني منظم، براي همه مردم در همه سنين و شرايط حتي براي ناتوان هاي جسمي، طيف وسيعي از فوايد سلامت جسماني، اجتماعي و فکري را فراهم مي کند.

راهکار ديگر آن گونه که دکتر سيروس مرندي مي گويد، تغيير سبک غلط زندگي و روي آوردن به شيوه زندگي و تغذيه سالم گذشتگان است. وي مي گويد: متأسفانه هم مردم و هم مسئولان حوزه سلامت در چند سال اخير توجه چنداني به اين موضوع مهم نداشته اند. همين عامل سبب بروز انواع بيماري ها در ميان مردم کشور شده است. ضمن آن که به عقيده کارشناسان هنوز موج بزرگ بيماري در کشور پيش روست و به زودي خود را نشان خواهد داد. پس بايد هر چه زودتر در يک عقب گرد شجاعانه با فرهنگ سازي درست از درون خانواده ها و در کل جامعه نسبت به اعمال سبک زندگي صحيح اقدام کرد.

وي با بيان اين که مسئولان حوزه بهداشت بايد با فرهنگ سازي، زمينه استفاده صحيح و درست از محصولات غذايي و حتي فناوري روز را فراهم کنند، مي افزايد: به طور حتم اجراي اين امور نيازمند پي گيري، تلاش، جديت و در نهايت تدوين يک نقشه راه براي کوتاه، ميان و بلند مدت است. در عين حال مردم نيز با آموختن مهارت هاي زندگي و چگونگي کنترل ذهن و روان خود، مي توانند تا حد زيادي از استرس ها و چالش هاي روحي در خانواده و به تبع آن بيماري ها بکاهند.

تغذيه گياهي
به عقيده برجسته ترين محققان دنيا، اين واقعيت غير قابل انکار است که بيماري هاي مزمن روبه افزايش است، زيرا توجه کافي به انتخاب هاي غذايي و علت اصلي اين بيماري ها نشده است. اطلاعات کنوني نشان مي دهد که بيش از 60 درصد از مردم کشور هاي در حال توسعه و توسعه يافته از بيماري هاي ناشي از سوء تغذيه رنج مي برند.

دکتر"کالدول اسيلستين" پزشک و پژوهشگر برجسته که هدايت برنامه پيش گيري و جلوگيري از بيماري هاي قلبي عروقي را در مؤسسه سلامت کلينيک کليولند بر عهده دارد، در اين باره به مجله"ساينس"مي گويد: ما هم اکنون در نقطه اي قرار داريم که ناچار از تغييري هستيم که مي تواند يک انقلاب و تحول در زمينه سلامت باشد. اين مسئله هرگز بر اثر مصرف يک قرص، يک فرآيند، يک عمليات و يا ساخت يک بيمارستان ديگر به وقوع نمي پيوندد. اين مسئله زماني به وقوع خواهد پيوست که ما قادر باشيم به مردم، سبک زندگي را نشان بدهيم که 75 درصد از اين بيماري هاي رايج و مزمن مهلک را متوقف کند و از ميان بردارد و اساسي ترين جزء اين سبک زندگي، تغذيه با غذاي گياهي است.

به عقيده محققان در حالي که پزشکان در تلاش اند تا از افزايش هزينه هاي خدمات سلامت ملي( NHS ) جلوگيري کنند، راه حل اين بيماري هاي مزمن تهديد کنندۀ سلامت عمومي به راحتي در دسترس است". دکتر"نيل بارنارد" بنيان گذار کميته پزشکان براي طب پاسخ گو PCRM اين موضوع را اين طور جمع بندي مي کند: بسياري از مردم هنوز تصور نمي کنند که انتخاب هاي غذايي بتواند چنين تفاوت عظيمي ايجاد کند. انتخاب هاي غذايي سالم تر نه تنها مي توانند مشکل چاقي همه گير را برطرف کنند، بلکه همچنين به ما کمک مي کنند تا بيماري قلبي را از بين ببريم، از سرطان پيش گيري کنيم و از خطر بيماري هاي عمده ديگر نيز بکاهيم. هم اکنون زمان توسعه همه جانبه اين سبک زندگي فرا رسيده است.

همچنين در اين مقاله دکتر"جوئل فورمن" رئيس تحقيقات پروژه پژوهش تغذيه براي انجمن بهداشت ملي"نيو جرسي"مي گويد: دستورالعمل هاي جديدي که بر غذاهاي گياهي سرشار از مواد مغذي تأکيد مي کند، مي تواند مردم جوامع را قادر سازد تا به طور چشم گيري سلامت خود را بهبود ببخشند، از هزينه هاي مراقبت بهداشتي بکاهند، و در عين حال از ميليون ها مورد مرگ بر اثر بيماري قلبي، سکته، سرطان و ديابت جلوگيري به عمل آورند. هم اکنون زمان تحول در زمينه مراقبت بهداشتي فرا رسيده است، زماني که پيش گيري از طريق رژيم غذايي صحيح، نه فقط دارو، تبديل به مبنايي براي مراقبت بهداشتي مدرن مي شود.

بنياد حفاظت جهاني، براي مصرف مقدار بيشتر ميوه و سبزي، چيزي فراتر از پيشنهادهاي ملايم را توصيه مي کند. با اطمينان قطعي از اين که يک رژيم غذايي گياهي مي تواند راه حل مستقيم و مقرون به صرفه اي براي درمان بيماري هاي مزمن باشد، بنياد حفاظت جهاني WPF از دولت ها مي خواهد تا اقدامات و فعاليت هايي را در سراسر کشور براي يک تغيير اجتماعي به سمت تغذيه گياهي تر آغاز کنند.