سيب ‌زمينی پاکستانی در راه بازار ايران

عدم مديريت و اجراي الگوي کشت در کشاورزي سبب شده قيمت برخي محصولات مانند سيب زميني به چندين برابر برسد و در محصولي که کشور مزيت توليد دارد، مجبور به واردات شود.
مقامات پاکستاني ديروز اعلام کردند 115 هزار تن سيب‌زميني به ايران صادر کرده‌اند، اين در حالي است که در سال‌هاي گذشته برخي مواقع حتي شاهد اين بوده‌ايم که سيب‌زميني توليد داخل کشاورزان به دليل توليد فراوان و نداشتن مشتري، در انبار فاسد شده و کشاورز با پرداخت پول به کارگران، سيب‌زميني فاسدشده را از انبارها خالي مي‌کردند، حتي در گذشته برخي افراد از محصول سيب‌زميني توليدي کشاورزان به عنوان کار تبليغي هم استفاده کرد.همه اينها نشانگر اين است که توليد سيب‌زميني در کشور فراوان بوده، اما در برخي سال‌ها به دليل عدم مديريت با کاهش عرضه مواجه مي‌شويم. سال‌هاست، محصولاتي مانند سيب‌زميني، گوجه‌فرنگي و پياز معمولاً يک سال به دليل توليد فراوان با کاهش قيمت و سال ديگر با پايين آمدن عرضه با قيمت بالا مواجه مي‌شود که يا توليدکننده و يا مصرف‌کننده متضرر مي‌شوند و هيچ‌وقت خط تعادلي براي اينها نبوده است.
در اقتصاد کلان، به اين نوع توليد و تقاضا منحني تار عنکبوتي مي‌گويند که عرضه و تقاضا از سير منطقي تبعيت نمي‌کند. حال سؤال اين است که چرا بايد محصول توليدي قابل مديريت نباشد؟
طرح اجراي الگوي کشت که مي‌تواند درماني بر اين دردها باشد سالهاست در وزارت جهاد کشاورزي خاک مي‌خورد، برخي مجريان طرح مي‌گويند اجراي اين طرح عملي نيست، زيرا مديران بخش کشاورزي نمي‌توانند حالت اجبار و تهديد براي کشاورز داشته باشند و آنها را مجبور به کشت محصول ديگري بکنند.
اما پاسخ اين است که مفهوم مديريت همان هدايت عوامل به نحوي است که بهترين و بيشترين سود براي کشاورز و جامعه داشته باشد و امور هم به نحو درستي پيش رود.
طرح الگوي کشت مي‌تواند قبل از هر چيز با تعيين نرخ خريد تضيميني مناسب، با ارائه مشوق‌ها از سوي دولت از قبيل اعلام پرداخت تسهيلات و تأمين نهاده ارزان قيمت به کشاورزاني که براساس طرح وزارت جهاد کشاورزي عمل کنند و ساير امتيازات ويژه اين طرح را پياده کند.
حال الگوي کشت چيست؟ الگوي کشت، مديريت زمين‌هاي کشت‌شده در درجه اول براي توليد محصولات اساسي و تامين نيازهاي ضروري جامعه است و بعد برنامه‌سازي براي صادرات هم صورت گيرد، اما اين طور نباشد که محصولات غير ضرور به جاي محصولات ضروري رشد سرطاني داشته باشد.
طي سال‌هاي گذشته محصولات صيفي مانند، خربزه، هندوانه در سطح وسيعي در کشور توليد مي‌شود که حتي ايران جايگاه سوم توليد خربزه و چهارم هندوانه را در دنيا دارد، اما در عوض، 90 درصد در تأمين روغن وابسته است. سالانه بيش از 7.5 ميليون تن خوراک دام و طيور وارد مي‌کند و البته سال گذشته هم بيش از 7 ميليون تن گندم وارد کرد.
اين آمارها نشان مي‌دهد که بخش کشاورزي ما در محصولات اساسي کاملاً وابسته است و شايد در برخي محصولات که بسياري کشورها عمداً توليد نمي‌کنند، را در اولويت قرار داده است.
محصولاتي مانند خربزه و هندوانه بيشترين مصرف آب را دارد، چهار تا پنج برابر گندم آب مصرف مي‌کند، بنابراين اگر به آب به عنوان مايه حيات نگاه کنيم که چالش‌هاي زيادي براي آن در دنيا وجود دارد، بايد قطره قطره آن را محافظت کنيم نه اينکه محصولاتي توليد کنيم که نياز آبي فراوان دارند و در کشور هم مسرفانه و تفنني مصرف مي‌شود، که اين تنها هدر دادن ذخاير آبي کشور است.امروزه در کشاورزي پايدار، توليد ماده خشک به ازاي آب مصرفي مطرح است نه توليد به هر قيمتي. توليد پايدار در کشورهايي که کشاورزي پيشرفته‌اي دارند دنبال مي‌شود، اما هنوز کشاورزي کشور نتوانسته است، برنامه‌هاي توليد پايدار را به نحو مناسبي اجرايي کند.
اخيراً وزارت جهاد کشاورزي دولت يازدهم اعلام کرد طرح الگوي کشت را امسال اجرايي مي‌کند. طرح به دولت ارائه شده است، اما بايد ديد که آيا با اجراي اين طرح پايان سريال‌هاي تکراري سيب‌زميني و پياز را که برداشت آن آغاز شده است شاهد خواهيم بود؟سال گذشته به دليل کاهش سطح زير کشت، قيمت سيب زميني به کيلويي 4500 تومان رسيد.آنچه مسلم است، زيرساخت‌هاي اجراي اين طرح بايد آماده و مديريت شود، وگرنه کنترل 4.5 ميليون بهره‌بردار کشاورزي براي اجراي اين طرح بدون در نظر گرفتن ملزومات آن ميسر نخواهد بود.