این محوطه باستانی دوران مفرغ، بخشی از تمدن باستانی جیرفت است که نخستین بار توسط باستان‌شناسان آمریکایی و فرانسوی شناسایی شد.

مدیرکل میراث فرهنگی استان کرمان به خبرگزاری مهر گفته است، تیم باستان‌شناسی پشت سد هنزاف، پس از سه ماه بررسی در ان منطقه، به ادامه خاکبرداری برای ساخت سد نظر داده‌اند.

اما گروه باستان‌شناسان ایرانی و آمریکایی می‌گویند کاوش‌های باستان‌شناسی در ویرانه‌های تمدن آرته باید ادامه یابد.

تاکنون بیش از ۵۰۰ قطعه اشیای باستانی از این سامانه باستانی کشف و به موزه منتقل شده‌اند. باستان‌شناسان همچنین موفق به رونمایی از زیگوراتی شده‌اند که بنا به برآوردها، قدمتی ۵ هزار ساله دارد.

پرفسور هالی پیتمن باستان‌شناس آمریکایی از دانشگاه پنسیلوانیا که بر روی پروژه تمدن آرته کار می‌کند، پیش از این در گفتگو با روزنامه جام جم گفته بود «تمدن هلیل‌رود، از مراکز اصلی تجارت جهانی در هزاره سوم پیش از میلاد بوده است.»

به گزارش خبرگزاری مهر، از تیرماه سال ۱۳۹۱، پروژه کاوش و عملیات نجات بخشی آن مجموعه را در محدوده سد هنزاف با صدور مجوز از پژوهشکده باستان‌شناسی به سرپرستی نصیر اسکندری آغاز شد. در محوطه ۸ کیلومتر مربعی مورد کاوش، گورستانی باستانی کشف شد که در یک کیلومتری پشت سد هنزاف قرار داشت. به گفته گروه کاوش، این گورستان توسط بیل‌های مکانیکی و در حین سدسازی ویران شده بود.

دكتر يوسف مجيدزاده از باستان‌شناسان شناخته شده بين‌المللی ايران، استاد بازنشسته دانشگاه تهران و از مسئولان پیشین کاوش در این سامانه باستانی در گفتگوی ويژه با وبسايت انجمن جهانی زرتشتيان در این باره گفته است «زمانی كه اشيا را از قاچاقچيان می‌گرفتند، تقاضا كردم كه به من اجازه عكسبرداری داده شود و از تمامی اشيا عكسبرداری كردم و به محض برگشت به تهران، بر اساس همان يافته‌ها، كتاب كاتالوگ جلد اول را به چاپ رساندم. دليل اصلی هم اين بود كه ديدم اين اشيا در بازارهای مختلف دنيا، از اروپا و آسيا گرفته و حتی در شيخ نشين‌های حوزه خليج فارس، به فروش می‌رسند. حداقل صدهزار قطعه باستانی از ايران خارج شده بود و من قصد داشتم با چاپ این كتاب، به آن اشياء شناسنامه داده باشم و با ارسال آن به سازمان‌های يونسكو در سرتاسر جهان، در واقع تلاش كنيم از فروش غيرقانونی آنها جلوگيری شود و همه بدانند كه اين اشيا با اين مشخصات مربوط به تمدن جيرفت است، كه البته بعدها اين مسئله حتی به دادگاه‌های اروپايی هم كشيده شد.»

حالا هم حتی دوستداران میراث فرهنگی در تلاش هستند تا موافقت سازمان میراث فرهنگی کرمان با ادامه ساخت و ساز سد هنزاف را، به چالش گرفته و مانع از اجرای طرح شوند.