در سال 1915 میلادی (برابر با 1294 شمسی) در خلال جنگ جهانی اول و با فرصتی که جنگ فراهم آورده بود، امپراتوری عثمانی با برنامه‌ای از پیش تعیین شده در شب 24 آوریل صدها تن از رهبران سیاسی و روشنفکران ارمنی را دستگیر و به قتل رساند.

پس از آن در فاصله سال‌های 1915 تا 1923 میلادی (برابر با 1294 تا 1302 شمسی) بیش از 1.5 میلیون ارمنی ساکن ارمنستان غربی بر پایه طرح و برنامه‌ریزی مسنجم سردمداران امپراتوری عثمانی به قتل رسیدند.

صدها هزار ارمنی با برنامه‌ریزی قبلی به بی‌رحمانه‌ترین شکل کشته یا تبعید شدند و بايد گفت ارمنیان ارمنستان غربی در داخل سرزمین اجدادی خود قربانی اولین نسل‌کشی قرن بیستم هستند که به فجیع‌ترین شکل ممکن به‌وقوع پیوست.

کاروان مرده‌های متحرک

نوشته زير بخشی از روايت محمدعلی جمال‌زاده است که تاکيد می‌کند آنچه آورده همگی وقايعی است که به شخصه شاهد آن بوده و به چشم خود آنها را ديده است:

".... با گاری و عربانه (درشکه) از بغداد و حلب به جانب استانبول به راه افتاديم. از همان منزل اول با گروه‌هاي زيادي از ارامنه مواجه شديم. به صورت عجيبي که باور کردني نيست، ژاندارم‌هاي مسلح و سوار ترک آنها را پياده به جانب مرگ و هلاکت مي‌راندند. صدها زن و مرد ارمني را با کودکانشان به حال زاري به ضرب شلاق و اسلحه پياده و ناتوان به جلو مي‌راندند. در ميان مردها جوان ديده نمي‌شد چون تمام جوانان را يا به ميدان جنگ فرستاده يا محض احتياط (ملحق شدن به قشون روس) به قتل رسانده بودند. دختران ارمني موهاي خود را از ته تراشيده بودند و علت آن بود که مبادا مردان ترک و عرب به جان آنها بيفتند. دو سه تن ژاندارام بر اسب سوار، اين گروه‌ها را درست مانند گله گوسفند به ضرب شلاق به جلو مي‌راندند...... فاصله به فاصله کساني از زن و مرد ارمني را مي‌ديديم که در کنار جاده افتاده‌اند و مرده‌اند يا در حال جان دادن بودند...."