خبرگزاری میراث فرهنگی – بین الملل – مزایای گردشگری برای کوهستان ها شامل ایجاد اشتغال برای مردم محلی ، تشویق صنایع محلی و ارتقای استانداردهای زندگی است. اما درکنار آن خطراتی که اغلب نادیده گرفته شده عبارتند از : افزایش سرسام آور قیمت زمین و غذا دراین مناطق ، ایجاد ازدحام و تراکم جمعیت و همچنین تشدید ترافیک ، متعاقب آن آلودگی هوا و فرسایش خاک ، مشکل انبوه زباله ، خطر جنگل تراشی و قطع درختان برای تامین سوخت و غذای مسافران یا خطر آتشسوزی در مناطق جنگلی توسط گردشگران چنان که در پارک های جنگلی اغلب رخ می دهد و نیز از بین رفتن هویت فرهنگی مردمان محلی ساکن در نواحی دوردست کوهستانی که تجربه ای دشوار در برخی کشورها و مناطق کوهستانی بوده است.

توجه به این نکات درشرایطی که خبرها حاکی از رویکردی نو به ورزش های کوهستانی در ایران همراه با ورود هیأتی متشکل از شرکت‌های فرانسوی فعال در گردشگری کوهستان است ، بیش از پیش اهمیت می یابد.

این هیأت شامل نمایندگانی از شرکت‌های زیربنایی و سازنده‌های دستگاه‌های مکانیکی و بالابرهای کوهستانی هستند که یک مستندساز فرانسوی از شرکت «آناند پیکچر» آنها را همراهی می‌کند که قرار است در مدت زمان اقامت خود در ایران از مناطق کوهستانی «دربندسر»، «توچال‌» و «دیزین‌» بازدید و زمینه سرمایه‌گذاری را بررسی کنند.

سهند عقدایی یکی از فعالان گردشگری طبیعت ایران با اشاره به توجه فرانسه برای حفظ طبیعت و محیط زیست علی رغم جمیعت زیاد گردشگرانش گفته است که اگر فرانسوی‌ها برای سرمایه گذاری مشترک متقاعد شوند قطعا بازار گردشگری کوهستان ایران را می‌توانند ساماندهی کنند که در عین استفاده از کوهستان، این جاذبه‌ها برای آیندگان نیز حفظ شود.

به گفته وی در یکی از دره‌های نزدیک تهران قرار است پارک ماجراجویی طراحی و اجرا شود که این پروژه آماده سرمایه‌گذاری است و طرف فرانسوی نیز می‌تواند در حوزه آموزش و ماجراجویی همکاری داشته باشد.

ورزش در البرز هم مثل آلپ می‌شود؟

گردشگری و ورزش های کوهستانی در کشور فرانسه به ویژه با تجربه و راهکارهای حفاظتی ارزشمندی همراه بوده که درصورت اجرای هرگونه برنامه گردشگری و ورزش کوهستانی درایران نیز انتظار می رود که همان رویکرد حفاظتی درمحیط طبیعی کوهستان ها که در مناطق آلپ اجرا شده به تناسب شرایط اقلیمی درپروژه های ماجراجویی و وررشی ایران نیز لحاظ شود.

باوجود ارتباط های تاریخی میان گردشگری و ورزش دراروپا به ویژه کشورفرانسه از نظر مدل های رفتاری وتوسعه همواره با تناقض همراه بوده است.درپایان دهه های ۸۰ و آغاز دهه ۹۰ این فاصله باریکتر شد و به تدریج مرز میان دو حوزه گردشگری و ورزش بیش از پیش درهم آمیخت. این تغییرات دردراز مدت تاحدی به دلیل افزایش تقاضا برای گردشگری فعالیت های بدنی بود که باشکستن الگوهای سنتی فرهنگ وجغرافیای تعطیلات و سفر همراه بود .

امروزه درکشورهای پیشرفته اروپایی بسیاری از مدارس ویژه کوهستان و کوهنوردی برای راهنمایان تورهای گردشگری ورزشی در کوهستان ها وجود دارد. این مدارس افراد را آماده فعالیت هایی می کنند که تحت نظارت مقررات خاص ویژه حفاظت از کوهستان ها صورت می گیرد. ظهور ورزش های تفریحی بود که درخود جریان تازه ای از توسعه دریک طیف کامل از فعالیت های جدید بدنی همانند صعود از کوه، دوچرخه سواری درکوهستان و پیاده روی همچنین قایق سواری دررودخانه ها و دیگر اشکال ورزش های کوهستانی جدید شد که دیگر دربرابر گونه توریستی شده آن قادر به مقاومت نبود. این روند فزاینده به تدریج ورزش‌های زمستانی را درفرانسه طی نیمه دوم دهه ۸۰ بیش از آن تحت تاثیر قرار داد که قابل چشم پوشی باشد. از این روز انگیزه ای برای انجام تحقیقات سیستماتیک برای تنوع بخشیدن به تامین خدمات و کالاهای گردشگری با توجه به هردو جنبه فصلی و نیز توجه به مشتریان و فعالیت‌های مورد نظر درکوهستان ها شد . نتیجه این تحولات آن بود که ورزش دراوقات فراغت که تا آن زمان تا حد زیادی درحاشیه گردشگری بود درمرکز سیستم و برنامه های گردشگری قرار گرفت.

به موازات رشد فعالیت‌های ورزشی در گردشگری کوهستان که عمدتا مناطق بکر و دست نخورده ای محسوب می‌شوندکسب اطمینان از این که فعالیت هایی که در آن جا انجام می شود کاملا سازگار با محیط زیست و به روشی دوستدار طبیعت است اهمیت بسیار یافت. به همین دلیل خطوط و دستورالعمل های ویژه ای برای کلوپ های مختلف و انواع فعالیت‌های ورزشی در کوهستان‌های آلپ تدوین و لازم الاجرا شده است. به عنوان مثال در این قوانین تاکید شده است که عکسبرداری از گیاهان درکوهستان ها مجاز اما چیدن گل ها و گیاهان و هرگونه رستنی در کوهستان آلپ ممنوع است.

کنوانسیون زیست محیطی آلپ وسیاست واحد پان آلپ

علاوه براین درراستای حفاظت از محیط زیست آلپ اتحادیه اروپا و نیز کشورهای حاشیه آلپ درچارچوب برنامه واحد سیاست« پان الپ» و طبق توافقنامه رسمی مقررراتی را وضع کرده اند که به عنوان کنوانسیون آلپ شهرت دارد و در قالب این کنوانسیون انواع برنامه ریزی‌ها در زمینه توسعه پایدار ، حفاظت از ظرفیت های کشاورزی کوه ،حفاظت از روستاها و جنگل های کوهستانی و نیز حفاظت از کیفیت خاک دربرابر فعالیت های گردشگری ، انرژی و حمل و نقل و دیگر مقتضیات آن مشخص و روشن شده است.

درکنار این کنوانسیون انواع تحقیقات و برنامه های پژوهشی برای حفاظت از محیط زیست کوهستان ها دربرابر گردشگری و ورزش های ماجراجویانه و دینامیک تحولات و چالش ها برای توسعه پایداردر کوهستان های فرانسه صورت گرفته است.

اکنون سوال این است که آیا ورود هیات متخصصان فرانسوی می تواند نقطه آغازی بر درک ارزش کوهستان ها و اجرای مقررات و برنامه های حفاظتی مشابه آنچه که در آلپ انجام داده اند، باشد؟ درغیر این صورت با توجه به وسعت تخریب‌ها درکوهستان های کشور که برخی به گفته کارشناسان به برهوت مبدل شده اند، گردشگری ورزشی چه پیامدی خواهد داشت؟

گردگشری ورزش درکوهستان‌هایی که به برهوت مبدل شده‌اند

چندی پیش همزمان با روز جهانی کوه‌های پاک (26سپتامبر برابر با 4مهر) مدیرگروه دیده بان کوهستان وضعیت کوه‌های کشور را نگران‌کننده توصیف کرد و گفت که چرای بی‌رویه دام، عملیات عمرانی بدون ارزیابی زیست‌محیطی و گردشگری ناپایدار 3عامل اصلی تخریب محیط‌های کوهستانی کشور است که متأسفانه اغلب کوه‌های کشور را تهدید می‌کند.

به گفته وی، تخریب پوشش گیاهی کوهستان و فرسایش خاک ناشی از چرای دام به اندازه‌ای است که در اغلب محیط‌های کوهستانی که تا 10سال پیش پوشیده از گیاه بود فقط خاک لخت باقی مانده است؛ برای نمونه منطقه آذربایجان شرقی و شمال غرب ایران که تا یک دهه پیش از بهترین پوشش گیاهی برخوردار بود اکنون به برهوت تبدیل شده است. فعالیت‌های عمرانی نظیر راهسازی‌، معدنکاوی، خطوط انتقال نیرو وساخت وساز که اغلب بدون ارزیابی زیست‌محیطی واقعی و تحت عنوان توسعه صورت می‌گیرد به‌عنوان دومین عامل تهدید‌کننده کوه‌ها ست و با آنکه کوه‌ها مهم‌ترین حوضه‌های آبخیز هستند اما در این محیط‌ها عملیات عمرانی بی‌توجه به حفظ مبانی آبخیزها انجام می‌شود.

به گفته وی نمونه دیگر در منطقه دنا است که برای عبور و انتقال لوله گاز، در مواردی 40 تا 100عرض کوه را شکافتند تا خط لوله عبور کند؛ این درحالی است که برای عبور لوله به مسیری حدود 3متر نیاز بود. درواقع پیمانکاران تعمد دارند حجم کار را اضافه کنند، این رویه‌ای است که باب شده و هیچ اهرم بازدارنده‌ای هم برای توقف آن وجود ندارد.

محمدی گردشگری ناپایدار و ورزش‌های کوهنوردی، اسکی به‌ویژه ورزش جدید«‌آفرود»‌را که اخیرا در کشور باب شده از دیگر عوامل تهدید‌کننده کوه‌ها ذکر کرد و گفت که چندی است که ورزش آفرود در ایران باب شده وبراساس آن با خودروهایی که به وسایل خاص مجهز شده‌اند در محیط‌های کوهستانی از توچال تا دشت لوت تاخت‌وتاز می‌کنند.

اکنون که سخن از ورود هیات کارشناسان ورزش های کوهستانی از فرانسه درمیان است انتظار می رود که تجربه درازمدت این کشور در برنامه ریزی منسجم برای بهره برداری پایدار از طبیعت کوهستان ها همراه با اجرای برنامه های یکپارچه حفاظتی درنجات و سامادهی کوهستان های ایران و تهران باشد که درسال های اخیر دستخوش انواع تخریب و آشفتگی های فزاینده بوده است.

آیا حضور این هیات کارشناسان می تواند عاملی برای توقف تخریب هایی باشد که به گونه ای سریع و نگران کننده چهره کوهستان های کشور را دگرگون کرده است.