ساعت 24-از ابتدای سال 1394 تا پایان آن می توان حدود 94 عنوان خبری یافت که در آن زنی به قتل رسیده است اما به سادگی نمی توان گفت چه تعداد از این قتل ها ناموسی بوده اند. بخشی از این ابهام مربوط به عدم اطلاع رسانی پلیس و قوه قضاییه در این زمینه است اما بخش دیگری از ابهام متوجه علل و انگیزه و همین طور مفهوم «قتل ناموسی» است.

می توان گفت در سال 1394 برای نخستین بار در تحلیل های پلیس قتل های ناموسی از قتل های خانوادگی تفکیک شد و این در حالی است که هنوز آمارهای جنایی در ایران شفاف اعلام نمی شود و به درستی مشخص نیست چه تعداد قتل در کشور رخ داده و چه تعداد از آن عنوان ناموسی به خود می گیرد.

شاید پیش از آن که به سراغ قتل های ناموسی سال 1394 برویم بهتر باست به سراغ «ناموس» و «غیرت» برویم.

این در حالی است که به گفته سرهنگ «هادی مصطفایی» معاون جنایی پلیس آگاهی کشور، نرخ وقوع قتل در سال 92 در کشور به عدد 2.5 نفر در 100 هزار نفر رسيد که ادامه دهنده روند کاهشي 5 سال اخير است. اما پس از این آماری از وقوع قتل در کشور ارائه نشده است.

ناموس و غیرت چیست که قتل های ناموسی را رقم می زند؟

«ناموس» در لغت نامه دهخدا، به «احکام الهی» و«شریعت» معنی شده است. همچنین در فرهنگ فارسی معین «آبرو، نیک نامی»، «قانون و شریعت الهی» و «عصمت ، شرف» تعریف شده است. اما فارغ از معنای لغوی «ناموس» ارزشی فرهنگی در جوامع مردسالار شناخته می شود.

در مفاهیم حقوق بشر نیز این اصطلاح به جوامع مردسالاری که درباره جنسیت و رفتار و روابط درون خانواده غیرت دارند، نسبت داده شده است که در این جوامع حفاظت از ناموس افتخار به شمار می‌آید. با این وصف باید به سراغ مفهوم «غیرت» هم برویم. «غیرت» به معنای رشک و حسد مردانه و سرشار از صفات آن است و در تداول فارسی زبانان به معنای حمیت و محافظت عصمت و آبرو و ناموس ونگهداری عزت و شرف آمده است.

با این وصف می توانیم به وضوح ردپای غیرت را در قتل های خانوادگی اعم از همسرکشی و قتل های ناموسی ببینیم. اما قتل های ناموسی با قتل های خانوادگی از نوع همسرکشی مشابهت و تفاوت هایی دارد. عموما در هر دو رد پای «سوءظن» و «رابطه» برجسته است.

این سوءظن رنگ غیرت و حفاظت از ناموس به خود می گیرد و اینجاست که برای حفاظت از «آبرو» و «شرف» مردها دست به خشونت می برند. بعد وقتی مردان همسران خود را می کشند شاهد همسرکشی هستیم و وقتی برادران و پدر خانواده دختران را به تقل می رسانند همان جنایتی است که بیشتر به قتل های ناموسی تعبیر می شود.

آنچه در این گزارش می بینید مروری بر 24 جنایت است که در آن عناصری چون «رابطه»، «سوءظن» و «حفظ آبرو» نقش داشته است. در این 24 خبر از 24 جنایت در 3 مورد مردها قربانی شده و به قتل رسیده اند و در 21 مورد نیز این زنان بودند که قربانی جنایت شده اند.

چه اخباری می تواند از قتل ناموسی خبر دهد؟

برای بررسی قتل های ناموسی، اخبارقتل کشور بررسی و اخباری که قربانی آن زن بودند مورد بررسی قرار گرفت. علاوه بر این اخبار سه خبرگزاری «خبرآنلاین»، «ایسنا» و «مهر» نیز با جستجو «ناموس»، «قتل ناموسی» و «جنایت ناموسی» مرور شد. از مجموع اخبار مربوط به قتل که شامل 94 عنوان خبری می شد 24 خبر با محورهای قتل در پی رابطه نامشروع، قتل درپی سوءظن، قتل خواهر توسط برادر یا برادر ناتنی از بقیه اخبار تفکیک شد.

همچنین اخباری که در آن زنی به طرز مشکوک نیز به قتل رسیده و علت آن نامشخص بود به این اخبار افزوده شد. اخبار دیگری که در این ارزیابی مورد توجه قرار گرفت اخبار مربوط به همسرکشی بود. از بررسی 24 خبر منتشر شده ای که در این گزارش مد نظر بوده 4 خبر مربوط به استان خراسان رضوی ، 2 خبر مربوط به تهران و 1خبر مربوط به استان گلستان و خبرهایی هم از شهرهای فردیس کرج، منوجان کرمان، سیمرغ در مازندران دیده می شوند.

سرهنگ مصطفایی همچنین در تحلیل قتل های سال 92 گفته بود: 28 درصد قتل‌ها به دليل نزاع، 18.8 با انگيزه‌هاي ناموسي و منکراتي، 7.7 به دليل سرقت، 15.3 به دنبال اختلافات خانوادگي و 11 درصد با انگيزه‌هاي ديگر رخ داده است که در اين ميان سهم قتل توسط بستگان با 31.9 درصد بيش‌ترين ميزان را به خود اختصاص داده است. با این عددها می توان به یک تخمین دست یافت. نرخ قتل در یکصدهزارنفر با جمعیت 78 میلیون و 475هزار و 941 نفر در سال 1394 می تواند عددی چون 1هزار و 962 به دست می آید.

یعنی می توان تخمین زد که در سال 1394 دستکم یک هزار و 962 قتل رقم خورده باشد. و بر همین اساس اگر حدود 8.18 درصد از قتل ها ناموسی بوده باشد یعنی باید انتظار داشته باشیم که در سال 1394 حدود 37 نفر براثر مسائل ناموسی به قتل رسیده باشند.

7 انگیزه و علت وقوع قتل در ایران

سردار «مهدی مصوم بیگی»، جانشین پلیس پیشگیری نیروی انتظامی و رییس کمیته امنیتی و انتظامی معاونت اجتماعیو پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه سال گذشته وقتی خبر از همکاری مشترک پلیس و قوه قضاییه برای تهیه اطلس قتل کشور می داد گفت: «انگیزه قتل ها در 7 بخش قابل دسته بندی است: خیانت زوجین، اختلافات مالی - ملکی، قتل ناموسی، نزاع و درگیری خیابانی و لحظه ای، سرقت، قتل ناشی از مصرف مواد صنعتی و جنون آمیز، قومی - قبیله ای». پیشتر در زمانی که سردار حسین بطولی، عهده دار ریاست پلیس آگاهی بود درباره علل قتل تاکید کرده بود: « نزاع و اختلاف، مسائل ناموسی و سرقت سه دلیل عمده قتل در ایران است.»

مسائل ناموسی چه اتفاقات دیگری را رقم زده است

در سالی که گذشت ماجراهایی که به «مسائل ناموسی» شناخته می شود فقط به قتل منجر نشدند! برای نمونه یکی از راه های سوءاستفاده از مسائل ناموسی و حساسیت حاکم بر آن در جامعه ما چند تبهکار در یاسوج اقدام به اخاذی از مردم می کرد. سرهنگ «خداکرم پاکروان» دراین باره گفت: مردی که با همدستی همسرش با فریب مردها به بهانه داشتن رابطه نامشروع با زنش ميليون ها تومان از آنها اخاذی کرده بود ٬ به دنبال خودکشی یکی از قربانيان شناسایی و دستگير شد.

در یک ماجرای دیگر که به شیوع شایعه ای در بندرعباس مبنی بر وقوع سرقت مسلحانه منجر شد نیز یک مسئله ناموسی به تیراندازی در این شهر تبدیل شد. بیستم دیماه، حوالی ساعت 11 ظهر در خيابان مصطفی خمينی بندرعباس ٬ مردی با شليک گلوله سرنشينان خودروی پژو 206 را هدف قرار داد. در این حادثه یکی از سرنشينان که زن بود٬ مجروح شد و راننده پژو 206 به همراه خودرو متواری می شود. تحقيقات ميدانی پليس در حوزه کلانتری شماره 10 بندرعباس مشخص کرد ضارب٬ شوهر فرد مجروح بوده است و اعتراف کرده است که این موضوع ناشی از مسئله ناموسی بوده است.

نمونه های ملایم تری هم می توان در اخبار با منشا مسائل ناموسی یافت. از آن جمله می توان به خبری که 23 آذر94 منتشر شده اشاره کرد. امیر کلاهدوز، ملی پوش دوچرخه سواری ایران گفت: زمانی که تصميم گرفتم از پتروشيمی تبریز به تيم پيشگامان ملحق شوم٬ یکی از رکابزنان تيم پتروشيمی تبریز به من فحش ناموسی داد و یکی دیگر از آن ها با لحن بدی به من گفت به خانه ام برگردم و همین موجب درگیری در اردوی تیم ملی شد.