شکاف اختلافات گازی ایران و ترکیه روز به روز عمیق تر می شود به طوری که با گذشت حدود ۶ ماه از ابلاغ نتیجه داوری دو کشور نه تنها درباره تعیین نرخ جریمه و کاهش قیمت گاز به توافق نرسیده اند که حالا ایران برای صادرات گاز به جای ترکیه با کشورهایی همچون ارمنستان و گرجستان وارد مذاکره شده است.

اختلافات ایران و ترکیه از حدود دو سال قبل به صورت علنی کلید خورد جایی که شرکت ملی گاز ایران حاضر به حذف بند Take or pay (بگیر یا بپرداز) از قرارداد فروش گاز به ترکیه نشد و در نهایت پرونده شکایت ترکها در داوری بین‌المللی به نفع این کشور به نتیجه رسید.

این درحالی است که علی ماجدی معاون سابق وزیر نفت در امور بین‌الملل و بازرگانی وزارت نفت درباره پیشنهاد ترکیه درباره حذف بند Take or pay (بگیر یا بپرداز) گفته بود: این بند قابل حذف نیست فقط درصدهای آن ممکن است کم یا زیاد شود، البته باید در نظر داشت که در مذاکره دو طرف سعی می‌کنند منافع خودشان را به دست بیاورند و به یک نقطه مشترکی برسند.

با بی نتیجه ماندن مذاکرات، در نهایت بهمن ماه سال گذشته نتیجه دومین داوری بین‌المللی به طور رسمی اعلام شد و حمیدرضا عراقی معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت گاز با تایید شکست در دومین داوری بین‌المللی گفت: «هنوز نمی‌توان عدد دقیقی را اعلام کرد اما برآورد می‌شود تا سقف یک میلیارد دلار غرامت به این کشور باید پرداخت شود.»

بر این اساس داوری بین‌المللی از شرکت‌های دولتی بوتاش ترکیه و شرکت ملی گاز ایران درخواست که در مدت زمان ۳ تا ۶ ماه نسبت به توافق درباره تعیین درصد کاهش قیمت گاز صادراتی ایران به توافق نهایی برسند و قرار بر این شد تا مذاکرات در سطح کارشناسی بین دو شرکت برای تعیین درصد کاهش قیمت گاز انجام شود.

با به پایان رسیدن مهلت تعیین شده برای تعیین درصد کاهش قیمت گاز صادراتی ایران هنوز توافق نهایی بن دو طرف حاصل نشده است به طوری‌که وزارت انرژی و منابع طبیعی ترکیه پنج شنبه هفته گذشته با انتشار اطلاعیه‌ای، اعلام کرد: هنوز توافق قطعی برای تعدیل قیمت گاز وارداتی از ایران حاصل نشده و مذاکرات بین دو کشور ادامه دارد.

از سوی دیگر درحالی اختلافات گازی بین تهران و آنکارا برای تعیین درصد کاهش قیمت گاز صادراتی روز به روز عمیق‌تر می‌شود که مطابق با حکم داوری، شرکت ملی گاز ایران باید به میزان ۱۳.۳ تا ۱۵.۸ درصد در نرخ گاز صادراتی خود به ترکیه از اول جولای سال ۲۰۱۱ میلادی به بعد، تجدیدنظر کند.

در این بین حمیدرضا عراقی مدیرعامل شرکت گاز و معاون وزیر نفت اردیبشهت ماه سال‌جاری در نشستی خبری با اشاره به ادامه اختلافات ایران و ترکیه بر سر تعیین نرخ جریمه گازی، اعلام کرده بود: با توجه به عدم توافق، به زودی داوری بین‌المللی، نرخ نهایی جریمه گازی ایران را تعیین خواهد کرد.

لوله‌های گاز ایران، ترکیه را دور می‌زنند

پس لرزه‌های اختلافات گازی ایران و ترکیه بر سر تعیین درصد کاهش قیمت گاز صادراتی و پیش از ان هم شکایت ترکها از گاز ایران حالا این روزها به تجارت گاز طبیعی ایران هم سرایت کرده است.

بر این اساس ایران که با در اختیار داشتن بیش از ۳۴ تریلیون متر مکعب عنوان بزرگترین دارنده ذخایر گاز متعارف جهان را یدک می‌کشد، قصد دارد تا از فرصت پسا برجام برای افزایش صادرات و تجارت جهانی گاز خود استفاده کند.

از این رو پس از بالا گرفتن اختلافات سیاسی با برخی از کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس و حتی متوقف ماندن مذاکرات صادرات گاز ایران به کشورهایی همچون بحرین، کویت و امارات متحده عربی، در شرایط فعلی کشورهای اروپایی در دسترس ترین بازار برای توسعه تجارت و صادرات گاز طبیعی ایران به شمار می‌رود.

در طول چند ماه گذشته کشورهایی همچون یونان، گرجستان، ارمنستان و بلغارستان به طور رسمی خواستار واردات گاز طبیعی از ایران شده اند و حتی تاکنون مذاکراتی با وزرای انرژی این کشورها در تهران برای نهایی کردن مذاکرات خرید گاز طبیعی انجام شده است.

با این وجود نحوه انتقال گاز به کشورهای اروپایی به چالش برانگیزترین ابهام قراردادهای صادرات گاز به کشورهای اروپایی تبدیل شده است به طوری‌که ایران دیگر همچون گذشته هیچ گونه تمایلی برای انتقال گاز خود از مسیر ترکیه به کشورها و مشتریان اروپایی ندارد.

در جدیدترین گفتگوهای انجام شده ایران با برخی از مشتریان گازی در اروپا یک مسیر جایگزین تعریف و حتی توافق بین طرفیت انجام شده و به نظر می‌رسد که گازهای ترش پارس جنوبی قرار است از مسیر کشورهایی همچون ارمنستان، گرجستان و از مسیر دریای سیاه به یونان، بلغارستان و سایر کشورهای اروپایی صادر شود.

«بویکو بوریسوف» و نخست وزیر و «تمنوژکا پتکوا» وزیر انرژی بلغارستان هفته گذشته با معاون اول رئیس جمهوری و وزیر نفت ایران برای خرید گاز طبیعی مذاکره کردند و در نهایت روز گذشته دفتر نخست وزیری بلغارستان با انتشار بیانیه‌ای، اعلام کرد: در نشست تهران، مسیر ارمنستان، گرجستان و بلغارستان به عنوان کریدور جدید انتقال گاز طبیعی ایران به اروپا تعریف و معرفی شده است.

بر اساس این سناریوی جدید، حالا لوله‌های گاز ایران با دور زدن مسیر ترکیه و با عبور از کشورهایی همچون ارمنستان، گرجستان و سپس تبدیل به محموله‌های LNG از مسیر دریای سیاه روانه یونان، بلغارستان و سایر مشتریان اروپایی خواهد شد.

در همین حال «پانوس اسکورلتیس» وزیر انرژی یونان هم پیشتر برای واردات، ترانزیت گاز و LNG ایران به کشورهای عضو اتحادیه اروپا به طور رسمی اعلام آمادگی کرده بود.