در سایت دیوار کلمه پایان‌نامه را جستجو می‌کنم و به ده‌ها آگهی برمی‌خورم که اغلب آن‌ها تبلیغ کسب‌وکارهای نگارش پایان‌نامه است و برخی دیگر فروش پایان‌نامه‌های دست دوم. پایان‌نامه‌هایی که قبلا دفاع شده بسیار ارزان‌تر از پایان‌نامه‌هایی هستند که قرار است برای اولین بار نوشته شوند. پایان‌نامه معماری دست دوم فقط ۳۸۰ هزارتومان!

اردیبهشت سال جاری خبر پلمب ۲۵ واحد صنفی فروش پایان‌نامه منتشر شد و معاون حقوقی و امور مجلس وزارت علوم از پلمب واحدهای بیشتر در روزهای آینده خبر داد اما اوایل مردادماه حسین سیمایی صراف در گفت‌وگو با برخی رسانه‌ها گفت: تعدادی از مراکز متخلف عرضه و فروش پایان‌نامه که پیش از این شناسایی و پلمب شده بودند، با فک پلمب اقدام به امحاء ادله جرم کردند.

وی افزود: این فک پلمب در شرایطی اتفاق افتاد که هنوز به تخلفات این افراد رسیدگی نشده است. درحالی که جمع آوری ادله جرم در حافظه کامپیوتر، زونکن‌ها و قفسه‌های این مراکز باید با حضور نماینده وزارت علوم و دادستان انجام می‌گرفت.

پس از تصویب آئین‌نامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی وزیر علوم گفت: نویسندگان مقاله و پایان‌نامه برای دیگران از همین امروز کار خود را تعطیل کنند. این در حالی است که چند وقت پیش از صحبت وزیر علوم، نویسندگان پایان‌نامه نه‌تنها موفق شدند برخی از موسسات پلمب‌شده را فک پلمب کنند بلکه حتی اگر همان موسسات هم دوباره پلمب شوند دیگر دامنه فعالیت‌هایشان به فضای مجازی کشیده شده و رصد فعالیت‌ها در فضای مجازی به آسانی عملیات‌های ضربتی پلمب نیست! همین حالا هم کافی است سری به خیابان انقلاب بزنید تا با انبوه تراکت‌های تبلیغی موسسات خریدوفروش پایان‌نامه مواجه شوید.

با یکی از شماره‌های درج شده در آگهی فروش پایان‌نامه که در یک سایت خرید و فروش اینترنتی منتشر شده تماس می‌گیرم. در کمال تعجب فردی که پاسخ می‌دهد خود را استاد دانشگاه معرفی می‌کند! وی می‌گوید: موسسه نداریم. همسرم گروهی دارد که پایان‌نامه می‌نویسند. قیمت را می‌پرسم و می‌گوید: اخیرا دو نفر دانشجو داشته که برای تهیه پایان‌نامه به همسرش معرفی کرده و او هر پایان‌نامه را با قیمت حدود چهار میلیون تومان برای دانشجویان نوشته است.

پیش‌تر هم یکی از پایان‌نامه‌نویس‌ها مدعی شده بود که در اغلب دانشگاه‌ها یک تیم وجود دارد و برخی استادان دانشجوهایشان را به افرادی برای نوشتن پایان‌نامه معرفی می‌کنند! و ایراد را باید در ساختار آموزشی جست‌وجو کرد. شاید این را بتوان توجیهی برای عمل قبیح تقلب در آثار علمی، قلمداد کرد اما از این حقیقت که آن سوی پایان‌نامه و رساله، استادان دانشگاه و برنامه‌های آموزشی هستند نمی‌توان گذشت. دقیقاً همین سمت است که علم و قدرت بیشتری نهفته است و نمی‌توان نقش این بخش را در سوق دانشجو به خرید پایان‌نامه نادیده گرفت. اخیراً با دو دانشجو صحبت کردم که پایان‌نامه خود را خریده بودند و می‌گفتند چون کار با نرم‌افزارهای آماری را بلد نیستند مجبور به خرید پایان‌نامه شده‌اند.

در توییتر هم بحث‌های مختلفی میان کاربران درباره پایان‌نامه در جریان است. یکی از کاربران پیشنهاد حذف واحد پایان‌نامه از کارشناسی ارشد را داده تا بساط تقلب‌های علمی و فساد مالی اطرافش جمع شود و دیگری می‌گوید اغلب دانشجویان به دلیل این که کار با نرم‌افزارها را بلد نیستند، به خرید پایان‌نامه روی می‌آورند. بهتر است در دوره کارشناسی مهارت‌های آماری به همه دانشجویان آموزش داده شود.

با یکی دیگر از شماره‌های درج شده در سایت دیوار تماس می‌گیرم. "ر.ح" پایان‌نامه دوره کارشناسی خود را برای فروش گذاشته است. می‌گویم:« اگر ارائه بدهم ممکن است استادان بفهمند که این پایان‌نامه قبلا ارائه شده؟» می‌گوید:« پایان‌نامه کارشناسی جایی ثبت نمی‌شود. ارائه عمومی ندارد و استادان فقط یک نگاهی به آن می‌اندازند.»

بنابر قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی تهیه عرضه یا واگذاری آثاری از قبیل رساله، پایان نامه، مقاله، طرح پژوهشی، کتاب، گزارش، سایر آثار مکتوب یا ضبط شده پژوهشی- علمی یا هنری اعم از الکترونیکی و غیرالکترونیکی توسط هر شخص حقیقی یا حقوقی به قصد انتفاع و به عنوان حرفه یا شغل با هدف ارائه کل اثر یا بخشی از آن توسط دیگری به عنوان اثر خود، جرم بوده و مرتکب یا مرتکبان علاوه بر واریز وجوه دریافتی به خزانه دولت مشمول مجازات می‌شوند. از سوی دیگر در قوانین ثبت آگهی سایت دیوار آمده اگر آگهی با قوانین جاری جمهوری اسلامی ایران و عرف جامعه مغایرت داشته باشد در این سایت منتشر نخواهد شد. باید دید مسئولان سایت دیوار چه پاسخی به این تناقض دارند چرا که ممنوعیت خرید و فروش پایان‌نامه به صراحت در قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی که مرداد 96 در مجلس شورای اسلامی تصویب شد آمده است.

24 شهریور، معاون حقوقی وزارت علوم در حاشیه نشست شورای دانشگاهها و مراکز آموزش عالی گفته بود: در خصوص فعالیت بخشی از سایت "دیوار" که در حوزه فروش پایان نامه فعالیت می‌کرد مکاتباتی را با مراکز قضایی انجام دادیم و در خصوص فعالیت چند سایت دیگر نیز این اقدامات انجام شد خوشبختانه قاضی یکی از این سایت‌ها را مسدود کرده است اما هنوز گزارش جدیدی در خصوص مسدود سازی سایت دیوار دریافت نکرده‌ام و فکر نمی‌کنم این سایت مسدود شده باشد.

آیین‌نامه اجرایی پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی اخیرا به دانشگاه‌ها ابلاغ شده و قرار است دانشگاه‌ها با تشکیل کمیته‌های اخلاق در پژوهش نقش نظارتی خود بر جلوگیری از تقلب را ایفا کنند. در خارج از دانشگاه‌ها هم وزارت علوم با دستور قضائی پیگیر پلمب موسسات خرید و فروش پایان‌نامه است اما رصد فعالیت‌های این موسسات و اشخاص پایان‌نامه‌نویس در فضای مجازی به سادگی فضای حقیقی نیست. اگر اراده مقابله با خرید و فروش پایان‌نامه در فضای مجازی وجود داشته باشد این امر نیازمند همکاری نهادهای مختلفی با وزارت علوم است.