دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت ایران، اعلام کرد که در حال حاضر تمام شاخص‌های جمعیتی ایران در وضعیت هشدار قرار گرفته‌اند. وی از دولت سیزدهم خواست حمایت از فرزندآوری را در دستور کار خود قرار دهد و به مصوبۀ‌ مجلس شورای اسلامی دربارۀ طرح جوانی جمعیت توجه ویژه کند. این پژوهشگر جمعیت همچنین تأکید کرد که در سه دهه آینده رکورد جدیدی در سرعت سالخوردگی جمعیت ایران ثبت خواهد شد.

به گزارش رادیو فرانسه، صالح قاسمی دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت ایران، روز دوشنبه ۳ آبان، گفت: «جمعیت باید به عنوان مسئله‌ای راهبردی در کشور مورد توجه قرار بگیرد زیرا شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی کشور همیشه از تغییرات جمعیت متاثر می‌شوند».

وی با بیان اینکه در حال حاضر جمعیت کشور بیش از ۸۵ میلیون نفر است، اظهار کرد: «شاخص‌های جمعیتی کشور رکوردهای نگران‌کننده‌ای را ثبت کرده است به طوریکه نرخ رشد جمعیتی ایران حدود ۰.۶ درصد است و پیش‌بینی می‌شود حدود ۱۰ تا ۱۵ سال آینده، نرخ رشد جمعیت صفر درصد و سپس نرخ رشد منفی جمعیت (یعنی کاهش جمعیت) را ثبت کنیم».

این پژوهشگر جمعیت، با اشاره به شاخص‌ نرخ باروری افزود: «امروز نرخ باروری در کشور (میانگین تعداد فرزندان یک زن) به حدود ۱.۶ فرزند به ازای هر زن رسیده است. پایین‌ترین نرخ باروری امروز در تمام منطقه غرب آسیا، شمال آفریقا و منطقه معروف به MENA به نام ایران ثبت شده است که علاوه بر این موضوع، رکورد سرعت کاهش نرخ باروری هم در سه دهه گذشته به نام ایران ثبت شده است و این درحالیست که در سال ۶۵ نرخ باروری ۶.۵ فرزند به ازای هر زن بود».

بنا به گفتۀ دبیر مرکز مطالعات جمعیت، نرخ باروری در کلان‌شهرها کمتر از ۱.۵ فرزند است به طوریکه نرخ باروری در تهران حدود ۱.۴ فرزند به ازای هر زن است. همچنین استان‌هایی مانند گیلان،‌ مازندران و مرکزی با نرخ باروری حدود ۱.۱ فرزند، پایین‌ترین نرخ باروری کشور را به خود اختصاص داده‌اند.

این پژوهشگر جمعیت با اشاره به شاخص موالید در کشور، تصریح کرد: «در حالیکه در سال ۱۳۹۴ یک میلیون و ۵۷۰ هزار تولد ثبت شد، این میزان موالید سالانه کاهش پیدا کرد و هر سال میزان روند کاهشی هم بیشتر شد تا جایی که در سال ۱۳۹۹ تعداد موالید به حدود یک میلیون تولد رسید؛ یعنی در یک دوره پنج ساله بیش از ۵۵۰ هزار تولد را از دست دادیم».

وی افزود: «پیش‌بینی می‌شود که روند کاهش تعداد تولدها همچنان ادامه داشته باشد و با توجه به خروج بانوان دهه ۶۰ از سنین باروری و باتوجه به رکود اقتصادی حاکم بر اقتصاد ایران و البته تغییر نگرش‌ها و سبک زندگی خانواده ایرانی، این روند تعداد تولد در خانواده‌ها همچنان ادامه پیدا کند».

ثبت رکورد جدید سالخوردگی جمعیت ایران طی سه دهۀ آتی و خطر جمعیت فوق سالمند

صالح قاسمی دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت ایران، با اشاره به نرخ سالمندی در کشور و با بیان اینکه طبق تعریف بین‌المللی ۶۰ تا ۷۵ سال را سالمند جوان، ۷۵ تا ۹۰ سال را سالمند و بیش از ۹۰ سال را کهنسال می‌نامند، گفت: «تمام کشورهای دنیا در حرکت به سمت سالخوردگی جمعیت هستند، اما ایران بدون کسب رشد و توسعه اقتصادی و بدون بهره‌گیری از نیروی جوان و فعال برای توسعه و پیشرفت، وارد فاز سالخوردگی جمعیت می‌شود و این پیامدهای سالخوردگی را برای کشور صد چندان خواهد کرد».

وی تأکید کرد: «در سه دهه آینده رکورد جدیدی را در سرعت سالخوردگی جمعیت ثبت خواهیم کرد. این درحالیست که اغلب کشورهایی که امروز در مرحله فوق سالمندی هستند، مسیر جوانی تا سالخوردگی و مرحله فوق سالمندی را در یک بازه زمانی ۱۳۰ تا ۱۴۰ سال طی کرده‌اند اما ایران مسیر جوانی تا سالمندی جمعیت را در یک بازه زمانی ۳۰ ساله طی خواهد کرد».

این پژوهشگر جمعیت، با بیان اینکه در حال حاضر حدود ۱۰.۵ درصد جمعیت کشور سالمند هستند، گفت: «تا سال ۲۰۵۰ میلادی این رقم به بیش از ۳۲ درصد افزایش پیدا خواهد کرد و به این ترتیب در یک بازه زمانی ۳۰ ساله یک کشور فوق سالمند یا در مرحله انفجار سالمندی خواهیم بود و از این به بعد نمی‌توان ایران را کشوری جوان خطاب کرد».

وی در ادامه تاکید کرد: «در حال حاضر تمام این شاخص‌های جمعیتی ایران در وضعیت هشدار قرار گرفته‌اند».

پیامدهای سالخوردگی جمعیت در ایران؛ صندوق های بازنشستگی در آستانۀ ورشکستگی

صالح قاسمی دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت ایران، همچنین تصریح کرد: «سالمندی جمعیت، پیامدهای بسیار جدی برای کشور رقم خواهد زد که مهم‌ترین این پیامدها در حوزه اقتصاد خواهد بود. زمانی که سالخوردگی این میزان از جمعیت را به خود اختصاص می‌دهد یعنی نیروی کار کاهش پیدا می‌کند و این درحالیست که ما نیازمند نیروی کار خارجی خواهیم شد؛ وقتی نیروی کار کاهش پیدا کند، تولید ناخالص ملی GDP نیز کاهش و وابستگی ما به واردات افزایش می‌یابد. با وارد شدن نیروی کار خارجی، خروج ارز از کشور تسریع پیدا خواهد کرد».

وی افزود: «با سالمندی جمعیت کشور، هزینه نگهداری، بهداشت و درمان سالمندان افزایش جدی پیدا می‌کند، به طوریکه مطالعات نشان می‌دهد که یک سالمند چهار برابر یک جوان هزینه‌های درمانی و بهداشتی دارد.»

وی تأکید کرد: «از سوی دیگر با افزایش سالمندی، صندوق‌های بازنشستگی مانند تامین اجتماعی در معرض ورشکستگی قرار می‌گیرند؛ این نهادها امروز بدهکارترین نهادها هستند و به نظر باید ورشکستگی سازمان تامین اجتماعی و صندوق‌های بازنشستگی را به دنبال افزایش سالمندی پیش‌بینی کنیم. با افزایش سالمندی، باید سنوات کار و سن بازنشستگی افزایش پیدا کند و به ۷۰ سال برسد. باید مردم مالیات بیشتری بدهند، بیمه بیشتری پرداخت کنند، زیرا در حال حاضر هر ۷ نفری که در سن کار و فعالیت هستند با پرداخت بیمه و مالیات یک سالمند را مدیریت و تامین مالی می‌کنند اما تا سه دهه آینده هر سه نفر باید هزینه‌های یک سالمند را پرداخت کنند و فشار زیادی بر روی طبقات اجتماعی و سازمان‌های حمایتگر خواهد آمد.»

او با بیان اینکه «سهل‌انگاری و سوء مدیریت‌های مختلف باعث شده تا قانون تنظیم خانواده و سیاست‌های جمعیتی که برنامه‌ای موقت بود، ۲۵ سال بدون رصد در کشور اجرا شود»، اظهار کرد: «دولت دوازدهم در نهایت بی‌توجهی به سیاست‌های جمعیتی هیچ حمایتی از خانواده و فرزندآوری انجام نداد و حتی سیاست‌هایی متضاد با فرزندآوری را هم پیش گرفت».

دبیر مرکز مطالعات جمعیت ایران، از دولت سیزدهم خواست اجرای قانون حمایت از خانواده را در دستور کار قرار دهد و به مصوبه‌ مجلس شورای اسلامی درباره طرح جوانی جمعیت توجه ویژه کند. وی هشدار داد که «در صورت غفلت، در ۸ سال آینده پنجره‌ طلایی جمعیت در کشور را از دست می‌دهیم و دیگر کاری از دست‌مان بر نمی‌آید».