روزنامه شهروند: آتشِ مشعل‌های فلزی دودگرفته، هر روز از پشت پنجره، برای آبادانی‌ها دست تکان می‌دهد و دودکش‌ها به آنها سلام می‌کنند. درخیابان، دود مخازن، به آغوش می‌کشاندشان و پودرهای کاتالیز، دستی بر سرورویشان می‌کشند. آبادانی‌ها حالا بیشتر از ١٠٠‌سال است که این سلام و احوالپرسی‌ها را پاسخ می‌دهند و از ٢٨‌سال پیش، آن را به جان می‌خرند و هرلحظه، بوی «گیس» را می‌بلعند و گرد کاتالیز را از موزاییک‌های حیاط و شیشه پنجره‌شان می‌تکانند و روی بدن‌های خشکیده‌شان، پماد می‌مالند. آبادانِ آنها، آبادانِ قشنگشان، شهر نخل‌ها و خاطره‌ها و اولین‌ها، دیگر هیچ‌وقت، به سال‌های قبل جنگ برنگشت. آبادانی‌ها حالا، ٢٨‌سال بعد ازجنگ،از سردردهایشان می‌گویند، از بویی که سطح شهر می‌پیچد و از زندگی‌های نفتی‌شان.

«رحمان» شرکت نفتی است؛ مثل خیلی از آبادانی‌های قدیم. ‌سال ٨٣ ازبخش تعمیرات و واگذاری منازل بازنشسته شد، درست ٢٩‌سال و ١٠ماه و ١٢روز از آن روز می‌گذرد؛ رحمانِ ٥٧ساله، آن روز را و سال‌های قبل از آن را خوب یادش است: «جنگ که شد، خیلی از آبادانی‌ها رفتند، یکی از آنها خودِ من. ٨‌سال به مشهد کاریابی شدم،‌ سال ٦١ رفتیم و ‌سال ٦٩ برگشتیم، وقتی برگشتیم، دیدیم که این کجا و آبادان کجا. خیلی از بومی‌ها رفته بودند و مهاجران جایشان را گرفته بودند. یک وضع بدی پیش آمد. فکر می‌کنم بدبخت‌ترین آدم‌های روی زمین خود ما هستیم. هرچه پدرانمان در آبادان جمع کردند، یک‌شبه از بین رفت.

ما با لباس‌های تنمان از شهر بیرون رفتیم و وقتی برگشتیم، غیربومی‌ها آمده بودند.» آبادانی‌ها درد زیاد دارند: «این بوی گاز دارد ما را خفه می‌کند، بوی گاز و کاتالیز است، اینها همه سرطانزاست، اینها همه سم است که ما نفس می‌کشیم، زن و بچه‌هایمان همه مریض‌اند. خیلی از جوان‌های آبادان از این شهر کوچ کرده‌اند، می‌روند شهرهای دیگر کارگری، این‌جا که کار نیست.» رحمان اینها را می‌گوید و از وضع بیکاری دراین شهر می‌گوید: «این‌جا جوانان مشکل کار دارند، شرکت نفت، بومی‌ها را خیلی به کار نمی‌گیرد، یکی مثل پسر من که ٣٠ساله است و فوق‌لیسانس برق دارد، با معدل بالای ١٩، هرچه تقاضای کار می‌کند، پیدا نمی‌شود، این فقط وضع پسرم نیست. این‌جا بیکاری زیاد است».

خوزستانی، هر روز بحرانی تر از دیروز

از افزایش بیماران سرطانی و تنفسی تا خسارت به کشاورزان
بی‌توجهی مسئولین کشوری و انفعال مسئولان استانی
به بهبود وضعیت خوزستان با این مسئولان خوش‌بین نیستم
سازمان محیط‌زیست قدرت ندارد

روزگاری آن را با آبادان و اروند، کارون و ساحلش و خون گرمی و مهمان‌نوازی مردمش می‌شناختند ولی حالا وقتی اسمش را می‌شنویم ناخودآگاه یاد گردوخاک، تنگی نفس، قطعی برق، محرومیت و البته نفت و پول نفت می‌افتیم. روزی لب کارون گُل بارون بود ولی حالا لب کارون گِل بارون شده است و این است قصه پر غصه خوزستان.

استان استراتژیکی که کم‌کم می‌رود تا خالی از سکنه شود، بی‌توجهی و بی مسئولیتی برخی باصطلاح مسئول ابتدا آسمانش را خاکی کرد ولی حال به مدد بی توجهی دولت تدبیر و امید علاوه بر گردوخاک، قطعی برق و آب و تلفن نیز نصیب مردمانش شده است. چند سالی است که رنگ آسمان خوزستان، آبی نیست خاکی ست.

در مدت چند سالی که گردوخاک هرچند روز یک‌بار میهمان خوزستان شده، هیچ مسئولی از اثرات این ریزگرد ها بر سلامتی مردم، آماری از میزان روبه رشد بیمارها، تاثیر مخرب ریزگردها برمحیط زیست سخن نگفت؛ اما مسئولان فوری آمار کاهش بشکه‌های نفت را اعلام می کنند. در هفته گذشته و بعد از گردوخاک اخیر و قطعی برق، مدیرعامل مناطق نفت‌خیز در گفتگو با فارس گفت: به دلیل گردوخاک اخیر و قطع برق تولید نفت خوزستان 768 هزار بشکه کاهش پیدا کرد.

حدود 12 سال است که وضع خوزستان روز به‌روز بدتر می‌شود، خانم ابتکار هم مشکلات را گردن داعش و عوامل تخیلی دیگر می‌اندازد و در این مدت به همایش و چند سخنرانی بسنده کرده است.

از افزایش بیماران سرطانی و تنفسی تا خسارت به کشاورزان
بحران گردوخاک باعث شده است که شهر اهواز از سوی سازمان بهداشت جهانی به‌عنوان یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان شناخته شود که باعث مشکلات تنفسی ساکنان این شهر شده است احتمال آلوده بودن این ریزگردها نگرانی‌های گسترده‌ای در مورد تأثیر این پدیده بر سلامت شهروندان به وجود آورده است.

سالانه حدود ۲۲ هزار نفر در استان خوزستان به دلیل مشکلات ناشی از آلودگی هوا و ریزگردها به بیمارستان و مراکز درمانی مراجعه می‌کنند. در برخی از روزهای سال میزان گردوغبار در آبادان ۲۲۵، اندیمشک ۱۲۷، سوسنگرد ۷۶۷، امیدیه ۶۵۴، بهبهان ۵۸۹، گتوند ۱۶۶ و شوش ۴۶۰ میکروگرم بر مترمکعب گزارش‌شده است، این در حالی است که میزان آلایندگی استاندارد ۱۵۰ تا ۲۵۰ میکروگرم بر مترمکعب است شدت ریز گردها در اهواز به‌اندازه‌ای است که از نهایت قدرت سنجش آنالیزورهای سازمان محیط‌زیست ایران بیشتر است (بررسی پیامدهای اجتماعی و روانی پدیده‌ی گردوغبار، مریم رضایی، پژوهشگر اجتماعی)

2. گفته می‌شود آمار ابتلا سرطان در خوزستان با افزایش 5 برابری همراه است. کاوه جاسب فوق تخصص خون و سرطان کودکان و رئیس پیشین بیمارستان شفا دراین‌باره می‌گوید: آمارها نشان می‌دهد که مراجعات جدید بیماران سرطانی بیمارستان شفا در سال‌های 75 تا 91 پنج برابر افزایش داشته است، به‌طوری‌که تعداد بیماران از 223 نفر در سال 75 به 998 نفر در سال 91 رسیده.

این در حالی است که جمعیت خوزستان در این مدت حداکثر 25 درصد رشد دارد. در روزهایی که پدیده گردوغبار در استان اتفاق افتاده یعنی در سال‌های 80 تا 91، افزایش آلودگی هوا حدود 800 درصد بوده است؛ بنابراین درصورتی‌که آلودگی هوا به‌عنوان یک شاخص آلودگی محیط‌زیست در نظر گرفته شود، میان افزایش تعداد بیماران سرطانی و تعداد روزهای وقوع پدیده گردوغبار می‌توان به یک ارتباط منطقی و مستقیم رسید. (روزنامه جام جم)

بی‌توجهی مسئولین کشوری و انفعال مسئولان استانی
مسئولین کشوری علیرغم وعده وعیدهای فراوان تاکنون هیچ‌گونه اقدامی که منجر به بهبود وضعیت خوزستان شود انجام نداده‌اند و وضعیت این استان از خاکی بودن به بی‌برقی و بی‌آبی رسیده است. نکته تأسف‌بار اینکه در جریان سفر اخیر وزیر نیرو به خوزستان، معاون وزیر نیرو بیان کرده است حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان برای نوسازی پست‌های برق نیاز داریم و این در حالی است که وزیر نیرو اعلام کرده است فقط یک‌صد میلیارد تومان برای بهبود وضعیت تجهیزات برق تخصیص پیدا خواهد کرد.

مسئولین این استان نیز هیچ‌گونه برنامه‌ای برای مقابله با بحران ندارند و در سردرگمی به سر می‌برند و توان کنترل بحران را ندارند. بی تجربه گی در کنترل بحران، ضعف بسیار شدید در اطلاع‌رسانی درون استانی باعث شده است که مردم در وضعیت بسیار بد و ناامنی از لحاظ روحی و اجتماعی قرار بگیرند. اقدامات مسئولین این استان در مقابله با بحران را یک دانش‌آموز پایه ابتدایی انجام نمی‌دهد، وقتی افرادی بدون سابقه مشخص در مناصب این استان بکار گمارده شوند نتیجه بهتری عاید مردم این استان نمی شود.

حسین آخانی استاد دانشگاه تهران و فعال محیط‌زیست در گفتگوی با الف در مورد منشا گردوخاک خوزستان گفت: معمولاً هر دو منشا را داریم، بخشی از ریز گردها منشا خارجی دارد که عمدتاً از کشور عراق می‌آید و بخش قابل توجه دیگری هم منشا داخلی دارد که به دلیل خشک شدن تالاب‌های داخلی است حال بر حسب اینکه باد از کدام جهت بوزد، طوفان از چه جهتی بیاید، چه زمانی این پدیده اتفاق بیفتد می تواند نسبت داخلی و خارجی بودن گردوخاک را متفاوت بکند.

استاد دانشکده زیست‌شناسی دانشگاه تهران گفت: برای مثال گرد و خاکی که در 19 بهمن سال 93 اتفاق افتاد تماماً منشأ آن داخلی بود، گردوخاک‌های اخیر خوزستان اکثراً منشأ داخلی دارند ولی بعضی مواقع ریز گردهایی که ارتفاع زیادی از سطح زمین‌دارند و در آسمان دیده می شوند این ها عمدتاً منشأ خارجی دارند. ریز گردهای داخلی خیلی خسارت شدیدتری نسبت به خارجی دارند و دلیل آن نیز این است که فاصله آن به محل زندگی مردم نزدیک است و حجم گرد و خاکی که در فضا پخش می‌شود خیلی زیادی است و خسارت آن غیر قابل تحمل.

آخانی در مورد اینکه آیا این گردوخاک‌هایی که منشا خارجی دارند حاوی اورانیوم هستند یا خیر گفت: این یک‌چیز کاملاً طبیعی است اگر خاکی از جای آلوده حرکت بکند، حالا چه منشأ آن عراق باشد و چه ایران یا هر جای دیگری احتمال اینکه آن آلودگی را با خود جابه جا کند وجود دارد، منتهی این مساله نیاز به تحقیق دارد، البته باید الودگی نفتی هم مدنظر داشت.

این فعال محیط‌زیست گفت: من در مورد خوزستان بسیار کارکردم، سال 89 در هندیجان در حین کار با حجم بسیار بالایی از گردوخاکی که در اثر طوفان اتفاق افتاد مواجه شدم به‌طوری‌که در ساعت 9 صبح آسمان آنجا کاملاً خاکی و تیره شد، همان موقع اخطارهایی را دادم و به مسئولان گفتم آدرس غلط ندهید، بخش قابل توجهی از گردوخاک‌ها منشأ داخلی دارد.

وی عنوان کرد: منشأ داخلی هم به طور مشخص در استان خوزستان به دلیل سدسازی است، سدهایی که بر روی رودخانه‌هایی که به سمت خوزستان می آیند ساخته‌شده عملاً تالاب‌های منطقه را خشک کرده، بخش عمده‌ای از تالاب‌های شادگان خشک‌شده است، تالاب هور العظیم خشک‌شده و اینها عامل اصلی گرد و خاک هستند. راهی هم وجود ندارد جز اینکه نگاه مهندسی در کشور ما از آب برداشته شود، آب باید نگاه اکولوژیک داشته باشد. این مشکلی است که ما داریم.

به بهبود وضعیت خوزستان با این مسئولان خوش‌بین نیستم
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که آیا خوزستان با توجه به نوع اقدامات کنونی مسئولین وضعیت اش بهبود میابد یا نه گفت: من حقیقتاً خوش‌بین نیستم که وضع خوزستان بهتر شود. علت آن نیز این است که وقتی شما یک سدی را می‌سازید برای این سد منافعی تعریف می‌کنید. مثلاً آب آن را به شهر منتقل می‌کنید، یا به کشاورزان می‌دهید و پولی می گیرید. معمولاً وزارت نیرو به شدت در مقابل برداشتن این سدها مقاومت می‌کند و یا اینکه حق آبه های زیست محیطی را آن طوری که شایسته است نمی دهد. نکته دوم این است که حتی دادن حق آبه مهندسی‌شده دردی از خوزستان درمان نمی کند. علت آن نیز این است که اصولاً تمام تالاب‌های ایران این ها پایان حوضه‌های آب ریز هستند. بقای اینها در اثر سیلاب‌های زمستانی است.

آخانی افزود: سیلاب پدیده بدی نیست سیلاب جزئی از ویژگی طبیعتی کشور ماست، این سیلاب‌ها وقتی به حجم زیاد می سند باعث حذف شوری می شوند و به‌یک‌باره آن تالاب را پر می‌کنند و هم برای دشتی مثل خوزستان سود مهمتری دارد به دلیل اینکه این رسوبات زیادی که می‌آورند بسیار غنی هستند. سیلاب بلا نیست آن چیزی که بلا است این است که در مسیر سیلاب‌های شهرسازی و ساختمان‌سازی بکنیم.

سازمان محیط‌زیست قدرت ندارد
وی در مورد اینکه آیا دوای درد خوزستان مالچ پاشی است گفت: من به عنوان یک اکولوژیست مالچ پاشی را اصلا تایید نمی کنم، این ریزگردها از تپه های ماسه ای نمی آیند این ریزگردها در بستر تالاب‌ها هستند. مالچ پاشی غیر علمی ترین و غیر منطقی ترین گفته است که اگر کسی بگوید می‌خواهم کفت تالاب شادگان را مالچ بپاشم.

وی گفت: باید بگویم که مشکل خوزستان هیچ ارتباطی به ابتکار و محیط‌زیست ندارد، سازمان محیط‌زیست اصلا قدرتی برای جلوگیری از سدسازی و خشک‌کردن تالاب برای استخراج نفت ندارد، سازمان محیط‌زیست سازمانی ضعیف است، چه خانم ابتکار رئیس آن باشد چه هر شخص دیگری.